Istnieją dwa kryteria dzielące dyslalię. Pierwszy rodzaj dyslalii występuje ze względu na rodzaj głoski nieprawidłowo artykułowanej.
Sygmatyzm – jest to najczęściej spotykane zaburzenie u dzieci, czyli tak zwane seplenienie. Polega na nieprawidłowej artykulacji głosek s, z, c, dz, lub sz, ż, cz, dż oraz ś, ź, ć, dź. Najczęściej spotykany jest sygmatyzm interdentalny, czyli seplenienie międzyzębowe (mysz – mys, myś; szafa – safa, śafa; żaba – zaba, źaba). W zależności od miejsca wadliwej artykulacji wyróżniamy najczęściej spotykany sygmatyzm międzyzębowy (język jest spłaszczony i wysuwa się między zęby, a powietrze rozprasza się po całej powierzchni); wargowo-zębowy (dolne siekacze stykają się z górną wargą lub górne siekacze z dolną wargą, język nie bierze udziału w artykulacji); boczny (przy artykulacji bocznej dziecko nie emituje powietrza w linii prostej, lecz z jednej strony lub z obu stron); przyzębowy (szeroki język zbliża się do wewnętrznej strony siekaczy). Rzadziej spotykany jest sygmatyzm świszczący, krtaniowy, gardłowy, nosowy.
Rotacyzm – również, obok sygmatyzmu, często spotykana wada, która polega na zaburzonej, nieprawidłowej artykulacja głoskir (rower – lowel, jowel).
R języczkowe (tzw. francuskie) jest najczęstszą formą rotacyzmu – wymowa polega na wibracji języczka będącego zakończeniem podniebienia miękkiego. Język pozostaje bierny. Głoskar może być też zastępowana inną l lub j. Niekiedy r wymawiane jest nieprawidłowo: wargowo, policzkowo lub tylnojęzykowo.
Mowa bezdźwięczna – polega na tym, że głoski dźwięczne zastępowane są odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi, np.: zamiast b dziecko wymawia p (np. zamiast bułka – półka), zamiast głoski d wymawiane jest t (domek – tomek), głoska w wymawiana jest jakogłoska f (wafel – fafel).
Do wad wymowy, z którymi często borykają się dzieci i ich rodzice należą:
Kappacyzm – polega na wadliwej artykulacji głoski k (kura-tura)
Gammacyzm – polegający na wadliwej artykulacji głoski g (góra – dóra; gitara – ditara)
Lambdacyzm – to wadliwa artykulacja głoski l (lalka – jajka; las – as)
Drugi rodzaj dyslalii występuje ze względu na sposób wadliwej realizacji dźwięku i tu należą wady:
Mogilalia (elizja dźwięku) – polega na braku realizacji danej głoski dźwięcznej (koza-koa, góra-óra, woda-oda)
Paralalia (substytucja dźwięku) – jest zastępowanie jednej głoski dźwięcznej inną głoską bezdźwięczną (woda – fota, żaba – szaba, dom – tom)
Dyslalia właściwa – polega na deformacji głoski lub głosek, na przykłads jest realizowane przezsmiędzyzębowe.
Pamiętajmy, iż wszystkie rodzaje zniekształceń głosek oraz nieprawidłowości w budowaniu wypowiedzi słownych wymagają jak najwcześniejszej konsultacji logopedycznej. Dzieci do około 7. roku życia powinny w prawidłowy sposób realizować wszystkie trudne głoski, czyli sz, ż, cz, dż, r.
Opracowanie: mgr Beata Przeczewska – logopeda www.logopeda-grudziadz.pl
Bibliografia:
1. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP, Warszawa, 1978.
2. Sawa, B., Dzieci z zaburzeniami mowy, WSiP, Warszawa, 1990.
3. Skorek, E., M., Oblicza wad wymowy, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2001.
4. Spionek, H., Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka, PWN, Warszawa,1961.
