Widać zatem, że wiele jest podejść do twórczości dzieci, jednak myślę, że najważniejsze jest to, że na pewno można stymulować je do twórczego rozwoju. Dzieci, bowiem w wieku przedszkolnym czy wczesnym wieku szkolnym rozwijają się niezwykle szybko, można nawet powiedzieć, że chłoną wiedzę jak małe gąbeczki. Badacze podkreślają, że wczesne rozpoznanie przejawów twórczości u dzieci jest bardzo znaczące w ich prawidłowym rozwoju, a przede wszystkim rozbudza w dziecku chęć do dalszej aktywności twórczej (Dziedziewicz, 2009). Jak pobudzać małe dziecko do twórczości? Na przykład poprzez treningi twórczości.
Ale co one tak właściwie rozwijają? Otóż przede wszystkim rozwijają wiele zdolności, a dokładniej: abstrahowanie, dokonywanie skojarzeń, rozumowanie dedukcyjne, rozumowanie indukcyjne, metaforyzowanie oraz transformowanie (Nęcka, 2008). A teraz dokładniej co to znaczy. Abstrahowanie, czyli wyróżnianie w wybranych obiektach tylko pewnych ich cech, a pomijanie pozostałych. Dzięki tej operacji możemy spojrzeć na przedmiot czy też zagadnienie pod zupełnie innym kątem. Kolejną operacją jest dokonywanie skojarzeń, bardzo ważna zdolność jeśli chodzi o twórczość. Najważniejsze jest tu, aby skojarzenia były odległe, tzn. zaskakujące, nieschematyczne i nieprzewidywalne, czyli skojarzenia typu „kot-pies” niestety nie uznamy za twórcze. Rozumowanie dedukcyjne, czyli inaczej logiczne również jest bardzo ważne w twórczości, nie wiedzieć czemu wydaje się, że logika nie sprzyja twórczemu myśleniu, ale jednak myślenie twórcze wcale nie musi być alogiczne. Rozumowanie indukcyjne polega na wyciąganiu wniosków z niepełnego zbioru danych, jest trochę jak korzystanie z naszej intuicji i ewidentnie stymuluje do twórczego myślenia. Kolejną ważną zdolnością jest metaforyzowanie, które polega na przedstawianiu jakiegoś obiektu poprzez dodawanie do niego cech, których w rzeczywistości nie posiada. Dzięki metaforze możemy mówić o jednej rzeczy, używając terminów typowych dla czegoś zupełnie innego. Ostatnia operacja to transformowanie, czyli zmienianie wybranych cech przedmiotu na zupełnie inne i tak na przykład w naszej głowie możemy zamienić klawiaturę w łódź podwodną.
Wydawać się może, że to jest bardzo trudne, ale jest odwrotnie. Każdy rodzic czy nauczyciel bez problemu może stosować elementy treningu twórczości podczas zabawy z dziećmi i rozwijać wyżej wymienione zdolności. Nie mówię tu o profesjonalnym treningu twórczości, trwającym kilkanaście godzin, ale właśnie o wprowadzaniu ćwiczeń i zabaw, które mogą stymulować twórczą aktywność dzieci; które śmiało można wykorzystywać podczas zabawy i nauki w domu czy szkole. Ważne przy wprowadzaniu takich elementów do życia dziecka jest to, aby nie zapominać o różnych rodzajach aktywności twórczej: językowa, plastyczna, muzyczna, ruchowa, konstrukcyjna, łączone aktywności, grupowa, zespołowa, w parach, indywidualna, spontaniczna, inspirowana oraz kierowana (Dziedziewicz, Karwowska, Gajda, 2010). Najlepiej, aby te rodzaje aktywności wciąż się przenikały i abyśmy nie poświęcili zbyt dużo czasu na jeden rodzaj kosztem innego. Pamiętajmy, że każdy z nich wnosi coś nowego w życie tego małego człowieka.
Kilka rad, które przydadzą się w prowadzeniu mini treningów twórczości:
– Pozwól dziecku wybrać, w którą zabawę chce się bawić – zaproponuj kilka, lecz nie decyduj za nie.
– Prowokuj dziecko do myślenia, szukania rozwiązania, kombinowania – nie podawaj odpowiedzi, nawet jeśli widzisz, że dziecko długo szuka rozwiązania. Podpowiadaj, lecz nie odpowiadaj.
– Pamiętaj, że to ma być zabawa – małe dzieci najlepiej uczą się poprzez zabawę. Nie bój się śmiesznych, dziwacznych i nietypowych zadań i ich rozwiązań.
– Korzystaj z zabaw i aktywności, które znasz, lecz wprowadzaj do nich pewne modyfikacje. Niech zadanie dla dziecka będzie również dla ciebie twórczym wyzwaniem.
– Nie rób nic na siłę, nie ma nic gorszego, jak wywieranie presji na dziecku. Pamiętaj, że każde rozwija się w swoim indywidualnym tempie, pozwól mu na to.
Trening twórczości, który będzie stymulował dziecko do wszechstronnego rozwoju i do twórczej aktywności nie musi być sformalizowany w postaci cotygodniowych zajęć – oczywiście takie zajęcia się odbywają i jeśli mamy możliwość, warto z nich skorzystać. Pamiętaj jednak, że spokojnie samemu można wprowadzić w życie dziecka elementy takiego treningu, a na pewno zaowocuje to w przyszłości.
Nie musisz korzystać ze specjalistycznych książek, wystarczy ruszyć głową, jeśli jednak potrzebujesz inspiracji i uzupełnienia wiedzy, zajrzyj do takich pozycji jak: „Do góry nogami. Pomysłowy świat dwulatka i trzylatka”, „Twórcze bazgroły – Przygody Ważki Grażki” oraz „Twórcze bazgroły – Nowe przygody Ważki Grażki”. Wszystkie trzy pozycje autorstwa Doroty Dziedziewicz, Edyty Karwowskiej, Aleksandry Gajdy oraz Witolda Szwajkowskiego napisane zostały specjalnie z myślą o naszych najmłodszych.
Paulina Soliwoda – psychopedagog kreatywności, Instruktor ZHP; pracuje w Instytucie Edukacji Kreatywnej – INEK https://egodziecka.pl/Porady-i-opinie/Pracownie-i-gabinety/Mazowieckie/Instytut-Kreatywnej-Edukacji-INEK.html (www.inek.pl)
Bibliografia:
1. Dziedziewicz, D. (2009), Twórczość dziecka – problemy identyfikacji [W] Karwowski, M. Identyfikacja potencjału twórczego, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej
2. Dziedziewicz, D., Karwowska, E., Gajda, A. (2010) Do góry nogami. Pomysłowy świat dwulatka i trzylatka. Podręcznik dla nauczycieli i rodziców, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia
3. Nęcka, E. (red.), (2008), Trening twórczości, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
4. Szmidt, K.J. (2007), Pedagogika twórczości, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
