Jakie są więc cechy dziecka zdolnego? Co wyróżnia te dzieci od innych?
• Duże możliwości rozumowania, radzenia sobie z abstrakcją, generalizowania faktów, rozumienia znaczeń i widzenia powiązań między nimi
• Wielka ciekawość poznawcza
• Szerokie zainteresowania
• Wytrwałość w rozwiązywaniu problemów i pogłębianiu zainteresowań
• Bogate słownictwo i znajomość pojęć w porównaniu z dziećmi w jego wieku
• Zdolność do samodzielnej pracy
• Oryginalność rozwiązań
• Dużą wyobraźnię
• Chętne podążanie za nowymi ideami
Jeśli obserwujecie u pociechy takie zdolności, warto zapisać dziecko do przedszkola, gdzie kładzie się nacisk na daną dziedzinę lub na dodatkowe zajęcia. Z badań wynika, że najwcześniej pojawiają się zdolności matematyczne i artystyczne, zwłaszcza muzyczne i plastyczne.
Nie ma jednomyślności co do tego, które formy i sposoby pracy z osobami zdolnymi są najlepsze. Wiadomo jednak, że ogromny wpływ na dziecko ma jego rodzina. Olbrzymią rolę w rozwoju zdolności u dziecka odgrywają rodzice. Powinni stymulować jego rozwój, zachęcać do obserwowania, zadawania pytań, prowadzenia badań. Ogromne znaczenie ma wspólne spędzanie czasu, spacery i zabawy, czytanie dzieciom. Rodzice powinni również dbać o prawidłowe kontakty z rówieśnikami. Należy pokazać, że grupa może więcej, warto swoje pomysły konsultować i konfrontować z innymi, uczyć się współpracy i komunikacji. Służą do tego zajęcia grupowe, wspólne wyjazdy i spotkania z innymi dziećmi.
Często rodzice nieświadomie, poprzez krytykę i liczne ograniczenia, niszczą talenty dzieci. Większość rodziców chce mieć „grzeczne”, przeciętne dziecko, takie które nie sprawia żadnych problemów, dlatego blokują ciekawość i naturalną potrzebę rozwiązywania problemów. Krytyczni rodzice, którzy podsuwają gotowe rozwiązania, i częściej mówią, niż słuchają, mogą spowodować, że dziecko nie będzie umiało zademonstrować swoich poglądów i talentów. Ale zdarza się też, że rodzice przyśpieszają rozwój dziecka, stymulują, organizują codziennie jakieś zajęcia, zapominając, jak wielkie znaczenie ma swobodna zabawa dla rozwoju dziecka i jak ważny jest kontakt i współpraca.
Nie zawsze dziecko o ponadprzeciętnych zdolnościach i talentach ma ponadprzeciętne osiągnięcia. Jak pomóc dziecku zdolnemu? Charakterystyczną cechą dla tej grupy dzieci jest nadpobudliwość intelektualna, która przejawia się w licznych pytaniach kierowanych do dorosłych. Ośmioletnie dziecko może zadawać pytania na poziomie nastolatka. Pytania te mogą wprawiać w zakłopotanie, a nawet w irytację (pytania o ból, śmierć). Należy oczywiście odpowiadać na pytania, ale również uczyć samodzielnego poszukiwania odpowiedzi, czasem zapytać: „Jak sądzisz?”, dając możliwość samodzielnego wyciągania wniosków.
Dodatkowo u dziecka zdolnego bardzo często występuje rozbieżność między poziomem rozwoju intelektualno-poznawczego (bardzo wysoki), a poziomem rozwoju społeczno-emocjonalnego (często poniżej normy dla wieku dziecka). Dziecko rozumie pojęcia, więc dorośli uważają, że emocjonalnie poradzi sobie z różnymi sytuacjami: wejdzie śmiało do grupy, zniesie dobrze porażkę, zaczeka na swoją kolej. Dzieci te często traktowane są przez otoczenie zbyt serio, przez co mogą odczuwać niedosyt przytulania i miłości.
Rodzice powinni wzmacniać dziecko i chwalić, równocześnie ucząc je wytrwałości. Podczas procesu uczenia się, zdarzają się chwile zwątpienia, drobne potknięcia, porażki, dlatego rodzice muszą zachęcać dziecko do tego, aby próbowało, poszukiwało i zmagało się z trudnościami. Wprawa czyni mistrza. Często bez pracy i wysiłku trudno osiągnąć dobre rezultaty i zrealizować swój potencjał. Praktyka psychologiczna i samo życie weryfikuje pogląd, że wystarczy tylko talent, aby osiągnąć sukces i zadowolenie.
Justyna Święcicka – Psycholog, autorka książek dla dzieci i młodzieży, poradników psychologicznych oraz scenariuszy do filmów edukacyjnych. Prowadzi zajęcia z twórczego myślenia dla dzieci i młodzieży szczególnie uzdolnionej oraz warsztaty dla rodziców.