Bywa tak, że dzieci po przyjściu ze szkoły mówią nam o tym, co się zdarzyło ciekawego, ale też co je przestraszyło, rozzłościło lub zawstydziło. Możemy im wówczas pomóc. Dla dziecka nie jest oczywiste, co się z nim dzieje, kiedy pojawiają się emocje. Czuje, że coś w środku każe mu się rozpłakać, uciekać lub uderzyć kolegę, ale nie rozumie, dlaczego i nie wie, co z tym zrobić. Wie natomiast, że nie jest mu z tym dobrze. My dorośli rozumiemy jednak, że przykre uczucia są ważne, podpowiadają nam, że sytuacja jest trudna i trzeba podjąć działanie. Jeśli poddamy się impulsom, to będziemy walczyć lub uciekać. Jeśli nad nimi zapanujemy, łatwiej znajdziemy najlepsze możliwe wyjście z sytuacji.
Co więc zrobić, aby nauczyć dziecko radzenia sobie z emocjami?
1. Dobrze jest zauważyć trudne uczucia. Nie mówić „Nic się nie stało” – bo dziecko straci zaufanie do własnej oceny. Pomyśli – Zosia nie chciała dzisiaj ze mną rozmawiać, chciało mi się płakać,
a mama, która jest duża i mądra mówi, że to nieważne. To powoduje chaos w małej głowie i utratę pewności siebie. Błędem jest również podsuwanie jakiejś zastępczej przyjemności lub zmiana tematu. Niech dziecko zmierzy się ze swoim żalem, opowie nam o nim, dowie się, że czasami jest nam źle i to jest normalna część życia. Niech wreszcie ten smutek, który czuje, ma szansę samoistnie się wypalić.
2. W drugiej kolejności pomagajmy dziecku nazwać emocje, które nim targają. To bardzo ważny proces poznawczy – emocja, która pojawia się w prawej półkuli ma szansę połączyć się z jej nazwą, która jest w lewej półkuli. Dzieci nie tylko czują, ale zaczynają rozumieć, co je poruszyło, dlaczego i w jakiej sytuacji. Słowa pozwalają im lepiej porządkować swój świat wewnętrzny. Od tego już tylko krok do samokontroli i właściwego wyrażania uczuć. I w ten właśnie sposób rozwijamy u dzieci inteligencję emocjonalną, która odpowiada za budowanie głębokich więzi i efektywne działanie.
Niestety nie zawsze dziecko opowie nam o tym, co mu się przytrafiło. W pędzie codziennego życia może zabraknąć okazji do tego, żeby się zwierzyć. Bywa też, że przeżycia są tak trudne, że dziecko próbuje odsunąć je od siebie i do nich nie wracać. Wypieranie jednak nie pomoże mu w niczym, wręcz przeciwnie – nieprzepracowana emocja może uderzyć ze zdwojoną siłą w najmniej odpowiednim momencie.
Jak dotrzeć do tych uczuć? Można to zrobić podczas czytania. Nie trzeba się nigdzie spieszyć, mama lub tata mają czas i poświęcają dziecku całą swoją uwagę. Maluch może się bawić, ruszać i słuchać jednocześnie. Czytane historyjki są ciekawe, przenoszą go do innego świata, w którym często poznaje dzieci podobne siebie, które przeżywają różne przygody, stają przed trudnościami i podejmują działania, aby je pokonać. To może przynieść skojarzenia z trudnymi wydarzeniami, a w atmosferze bezpieczeństwa i zaufania, jest duża szansa, że nasza pociecha zechce nam o tym opowiedzieć.
Do wspólnego czytania można więc wybierać książki tematycznie, wykorzystując, m.in. pozycje bajkoterapeutyczne. Można też znaleźć lektury o różnych uczuciach, aby nauczyć się je rozpoznawać i właściwie wyrażać. A wreszcie można wybrać historie, które po prostu zainteresują dziecko. Oto kilka propozycji:
• Wielka księga uczuć – Grzegorz Kasdepke
• UCZUCIA – co to takiego? – Oscar Brenifier
• Moje szczęśliwe życie – Rose Lagercrantz
• Muminki – Tove Jansson
• Ucieszki Cieszka – Zdeněk Svěrák
• Grzeczna – Gro Dahle
• Tam, gdzie żyją dzikie stwory – Maurice Sendak
• Dzikus – David Almond
• Fistaszki – Charles M. Schultz
• Klub latających ciotek – Rafał Witek
Podczas wspólnego czytania między dzieckiem a rodzicem stale pogłębia się więź. To ona sprawia, że nasz syn lub córka mają do nas zaufanie, które jest niezbędne do tego, aby opowiedzieli nam o ciężkich chwilach i byli otwarci na poszukanie rozwiązań. Jeśli nasze wsparcie ma być skuteczne, musimy dbać o relacje z dzieckiem, a codzienne czytanie jest w tym niezwykle pomocne i do tego bardzo proste. Bierzemy książkę i już – nic nie musimy wymyślać, kiedy jesteśmy zmęczeni po całym dniu pracy. Wszystko mamy podane na tacy. Tylko brać!
Bibliografia:
• Wychowanie przez czytanie, Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska, Świat Książki, Warszawa 2010
• Emocje górą!, rozmowa Bożeny Aksamit z psycholog Martyną Harland, Wysokie Obcasy nr 9 wrzesień 2015
Małgorzata Chojecka, Koordynatorka Internetowego Uniwersytetu Mądrego Wychowania Fundacja ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom
