Samobójstwo wciąż kojarzone jest ze wstydem, hańbą, bezsilnością. O tego typu decyzjach młodzieży nie mówi się codziennie. W mediach winą obarcza się rodziców lub szkołę, upatrując w nich przyczynę problemów i zaniedbania. W Internecie wciąż łatwiej znaleźć sposoby na szybką i bezbolesną śmierć, niż źródło pomocy. Istotne staje się więc, aby mieć świadomość, jak rozpoznać niepokojące zachowania dziecka i wiedzieć, jak szybko zareagować.
Zachowania samobójcze są procesem, na który składają się widoczne i niewidoczne zachowania i myśli. Ich umiejętne rozpoznawanie zapobiec może nieszczęśliwemu zakończeniu.
Samobójstwom można zapobiegać poprzez edukację społeczną, obalanie funkcjonujących w społeczeństwie stereotypów, promocję wzorców postępowania w sytuacjach kryzysowych oraz zwiększenie wrażliwości społecznej. Z tym założeniem powstała Kampania Zobacz… ZNIKAM, czyli kampania na rzecz profilaktyki samobójstw dzieci i młodzieży.
W zakresie tematyki samobójstwa mieszczą się występujące myśli samobójcze i zespół presuicydalny, czyli stan psychiczny bezpośrednio poprzedzający czyn samobójczy. Myśli samobójcze dzieci mogą mieć różne natężenie i charakter – przelotny lub obsesyjny. Ich treść dotyczyć może planu odebrania sobie życia, ale także obmyślania ryzyka i podejmowania coraz bardziej ryzykownych prób zagrażających życiu lub zdrowiu. Myśli i fantazje samobójcze nie świadczą jednak, że dojdzie do aktu samobójczego. Z drugiej strony pamiętać należy, że osoby mówiące o śmierci, o zamiarach odebrania sobie życia, wbrew potocznemu stereotypowi, mogą w rzeczywistości próbować targnąć się na własne zdrowie i życie.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization), 90 proc. aktów samobójczych jest dokonywanych w nastroju lub stanie depresyjnym. Zaburzenia depresyjne wg WHO występują u 0,3 proc. dzieci w wieku przedszkolnym, 2 proc. dzieci w szkole podstawowej, 4-15 proc. młodych w wieku 13-18 lat. U starszej grupy nastolatków, zaburzenia te występują równie często, jak u osób dorosłych. W okresie adolescencji częściej chorują dziewczęta, podczas gdy u dzieci częstość występowania zaburzeń depresyjnych jest podobna w grupie chłopców i dziewczynek. W statystykach odnoszących się do samobójstw, to chłopcy częściej popełniają tego typu czyny. Dziewczynki jednak zdecydowanie bardziej narażone są na myśli samobójcze oraz dokonywanie samouszkodzeń.
Do najczęstszych czynników ryzyka samobójstw u dzieci należą:
• Zaburzenia depresyjne
• Występowanie dokonanego samobójstwa w rodzinie
• Otyłość u dziecka
• Deficyty w zakresie samoregulacji emocji
• Wykorzystanie seksualne
• Osierocenie
• Kłopoty w nauce
• Przemoc rówieśnicza
• Zaburzenia zachowania
• Izolacja społeczna
• Impulsywny temperament
• Kryzys w rodzinie, zwłaszcza pomiędzy rodzicami (np. rozwody, brak ciepła, twarda dyscyplina, zaburzenia relacji, słabe więzi, nadużywanie przez rodziców substancji psychoaktywnych, negatywna ekspresja emocji, brak wsparcia, symbiotyczna relacja rodzic-dziecko bez empatii)
• Dokonywanie samouszkodzeń.
Natura zachowania samobójczego jest wieloaspektowa i bardzo złożona. Samobójstwo na ogół pojawia się jako wynik działania wielu czynników o charakterze biopsychospołecznym, które są rozłożone w czasie! Nie jest tak, że jeden wskaźnik pomoże nam jednoznacznie ocenić ryzyko samobójstwa. Należy jednak obserwować i nie bać się reagować.
Marta Soczewka, Fundacja Zobacz… JESTEM
Więcej o kampanii Zobacz ZNIKAM
