„Trudne” dziecko – jak radzić sobie z zachowaniami agresywnymi dzieci w wieku przedszkolnym

Przemoc, agresja – to dziś bardzo modne i często nadużywane słowa. Widzimy, że dziecko wyrywa zabawkę drugiemu dziecku, stwierdzamy: „O, ależ ten Jacuś agresywny!” A czym właściwie jest agresja/zachowanie agresywne? To zachowanie, którego celem jest wyrządzenie komuś, sobie lub jakiemuś przedmiotowi krzywdy, bólu, jakaś forma zniszczenia. Oznacza to, żew sposób celowy, zamierzony, świadomy chcemy komuś wyrządzić krzywdę bezpośrednio lub symbolicznie. A więc: czy nasze dzieci mają naturalną potrzebę  krzywdzenia? Nie, agresja jest czymś normalnym, tak u dziecka, jak i dorosłego człowieka. To emocja, której należy dać upust. Złość, gniew, frustracja to normalne ludzkie emocje, dziecko w wieku przedszkolnym uczy się je rozpoznawać i rozładowywać. Natomiast pozostaje kwestia, w jakiej formie wolno ją rozładować. Bo właśnie na to, w jaki sposób dziecko ją wyraża, jako rodzice i nauczyciele powinniśmy reagować.
 
Czego NA PEWNO NIE powinniśmy robić?
 
–  zabraniać mu wyrażania złości – dziecko ma prawo wyrazić swoje emocje, tak samo jak my. Zbyt długo tłumiona złość w końcu wybuchnie ze zdwojoną siłą – najlepiej pokazać, że może ją wyładować inaczej, np. w zabawie. Zachęcamy do wymyślania zabaw na rozładowywanie negatywnych emocji. Możemy np. bawić się w dmuchanie balonika, w ten sposób dziecko już daje upust energii, emocjom, złość z niego niejako „schodzi”;
 
– krzyczeć, szarpać – czyli samemu przejawiać agresję. Nasze dziecko zachowań agresywnych uczy się… od nas. To świetny mały obserwator i naśladowca – jeśli nasza strategia wyrażania negatywnych emocji zawiera w sobie elementy agresji słownej czy fizycznej, dziecko powtarza to, co widzi u nas;
 
– „zapychać”, „zatykać” je czekoladką, zabawką, ustępowaniem dla świętego spokoju, etc. – wtedy dziecko dostaje czytelny sygnał: „Wygrałeś! Jesteś silniejszy, a ja słabszy” i… wie, że w przyszłości może sobie na wiele pozwolić. Wie, że nie tylko nie spotka go kara, ale wręcz nagroda i osiągnie swój cel.
 
A co zatem MOŻEMY zrobić?

  • Złapać delikatnie za ręce i stanowczo, spokojnie, patrząc w oczy powiedzieć: “Nie wolno bić, bo to boli”;
  • uczyć nazywania emocji: “Uderzyłeś Jasia, bo byłeś zły, że nie dał ci zabawki. Rozumiem, że byłeś zły, ale nie wolno bić, bo Jasia to boli” – pamiętajmy, że dziecko odczuwa emocje, ale nie rozumie ich znaczenia, nie potrafi ich nazywać, pod tym względem działa bardzo instynktownie. To naszym zadaniem jest uczyć je rozróżniania i nazywania całej gamy uczuć i… społecznie przyjętego reagowania na nie;
  • ograniczyć i uporządkować ilość bodźców w otoczeniu przedszkolnym poprzez:
  • wyznaczenie stałych miejsc na pomoce w sali i czytelne ich oznaczenie;
  • przygotować w sali „ ciche miejsce”, umożliwiające relaks i odpoczynek od bodźców, np. namiot z kocyków, duże pudło wypełnione poduszkami lub woreczkami z grochem;
  • wykorzystać podczas zajęć elementów MRR W. Sherborne, wykorzystujących masażyki i zabawy w parach – relacja „naprzeciwko”;
  • wykorzystać elementy Pedagogiki zabawy w celu unikania sytuacji i przyczyn trudnych w adaptacji i funkcjonowaniu w grupie przedszkolnej;
  • tworzyć z dziećmi procedury postępowania;
  • puszczać dzieciom muzykę relaksacyjną i poważną – w „tle”;
  • uczyć dzieci zabaw w ”podtrzymywanie ściany” i wykorzystywać ją szczególnie w momentach przejść z jednej aktywności do drugiej oraz w sytuacjach trudnych.


Autorki:
 
Wirginia Weronika Wrzesińska – psycholog, trener i coach, założycielka i prezes Stowarzyszenia Psychologii, Edukacji i Rozwoju Osobistego „Kropla Słońca”. Prowadzi warsztaty rozwoju osobistego, poradnictwo psychologiczne, organizuje Festiwale Psychologii i Rozwoju Osobistego w Tarnowie.  
 
Marta Falińska –Pedagog, wykładowca, szkoleniowiec i nauczyciel języka angielskiego z 14 – letnim stażem pracy w placówkach oświatowych. Zajmuje się prowadzeniem zajęć warsztatowych oraz szkoleń dla studentów oraz nauczycieli z zakresu pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Członek Stowarzyszenia Psychologii, Edukacji i Rozwoju Osobistego „Kropla Słońca”
 
Stowarzyszenie Psychologii, Edukacji i Rozwoju Osobistego „Kropla Słońca” istnieje od 2012 i działa na terenie regionu tarnowskiego. Głównymi obszarami działalności jest propagowanie zdobyczy nauk społecznych w formie Festiwali Psychologii czy piknikowych spotkań z psychologią oraz poradnictwo psychologiczne, logopedyczne oraz pedagogiczne. Więcej informacji znajdziesz na www.kropla-slonca.pl