Symbolem NVC jest żyrafa (stąd kolejna nazwa NVC – język żyrafy) – sympatyczne zwierzę, które ma największe serce spośród wszystkich ssaków lądowych. Przeciwstawia się jej szakala, który symbolizuje odmienny styl komunikacji – zawierający krytykę, osąd i agresję.
Bez względu na to, ile mamy lat, czy idziemy do żłobka, do przedszkola, czy do pracy, wszyscy potrzebujemy empatii i akceptacji, czyli otwartości na nasze potrzeby i gotowości do wysłuchania tego, co mamy do powiedzenia. Każdy z nas może wyrobić w sobie nawyki NVC – to kwestia uświadomienia sobie naszych utrwalonych sposobów porozumiewania się z ludźmi i kształtowania nowych, bardziej efektywnych, które prowadzą do budowania harmonijnych i satysfakcjonujących relacji.
Poniższe wskazówki są pomocne w budowaniu porozumienia zarówno z dorosłym, jak i z dzieckiem, które dopiero uczy się sztuki dobrej komunikacji. Aby wspierać je w rozwijaniu języka serca, warto abyśmy przyjrzeli się najpierw swojemu stylowi rozmowy i zastąpili jej nieefektywne elementy konstruktywnymi nawykami, które pomagają zbudować most między nami a drugą osobą.
1. Znajdźmy czas i uwagę dla drugiej osoby – oderwijmy się od innych zajęć, skoncentrujmy tylko na tym, co mówi. To trudne, gdy wokoło czeka masa pilnych spraw do załatwienia, ale jest kwestią naszego wyboru, czemu nadamy priorytet. Jeśli w danym momencie nie mamy możliwości, aby się skupić, powiedzmy o tym otwarcie – “Chciałbym z tobą porozmawiać, ale w tym momencie nie mogę, bo muszę zrobić pilną rzecz/muszę chwilę odpocząć/zebrać myśli. Porozmawiajmy za chwilkę/za godzinę, dobrze?” (Ważne, abyśmy dotrzymali umowy).
2. Zadbajmy o kontakt wzrokowy i zajęcie pozycji na równym poziomie – jeśli rozmawiamy z dzieckiem, schylmy się, kucnijmy, tak żeby być na jego poziomie; jeśli nasz rozmówca siedzi na niższym krześle, obniżmy nasz fotel – poczucie, że jesteśmy na równi, stwarza warunki do dobrej rozmowy.
3. Pozwólmy mówić drugiej osobie – wysłuchajmy do końca, wstrzymajmy się od przerywania, nie dopowiadajmy. Czasami to bardzo trudne, bo w danym momencie ciśnie się nam na usta komentarz, boimy się, że zapomnimy, co chcieliśmy powiedzieć – dobre słuchanie wymaga od nas uważności i samodyscypliny.
4. Gdy druga osoba skończy mówić, możemy zadać pytania, żeby upewnić się, czy dobrze ją zrozumieliśmy, powiedzmy własnymi słowami to, co usłyszeliśmy lub po prostu powtórzmy dokładnie to, co powiedziała druga osoba – to wystarcza, żeby upewnić ją, że słyszymy ją tak, jak chciałaby zostać usłyszana. Bardzo ważny jest tutaj ton głosu, okazanie zainteresowania i nastawienie na odbiór drugiej osoby.
5. Zadbajmy o spójność tego, CO mówimy z tym, JAK mówimy – nasz ton głosu, mimika, postawa powinny podkreślać treść komunikatu, tzn. jeśli chcemy wyrazić dezaprobatę, to bądźmy poważni i stanowczy. Jeśli będziemy się w takiej sytuacji uśmiechać (żeby złagodzić komunikat), to nasz rozmówca będzie zdezorientowany.
6. Okażmy zrozumienie i akceptację dla wszystkich uczuć, które przeżywa druga osoba – również tych negatywnych. Nazywanie uczyć, które przeżywa druga strona, jest tym bardziej użyteczne, gdy chodzi o dzieci, które dopiero poznają język emocji i uczą się rozpoznawać własne stany. Ważne jest, aby nie narzucać przy tym swoich interpretacji i ocen tego, jak czuje się druga osoba – dajemy możliwość skorygowania naszego odbioru rzeczywistości.
NVC proponuje zasadę 4 kroków, które budują dobrą rozmowę:
1) Obserwacja – opisujemy zaobserwowane zachowanie, działania i fakty, bez oceniania i interpretacji. np.
Kiedy odwracasz wzrok i wzruszasz ramionami, kiedy pytam cię, czy masz ochotę iść do zoo,
2) Nazwanie uczucia – domyślam się uczuć drugiej osoby i stawiam hipotezę:
to myślę sobie, że jesteś zły, zagniewany. Czy mam rację?
3) Wyrażenie potrzeby – Domyślam się, jaka niezaspokojona potrzeba drugiej osoby przemawia przez jej zachowania i emocje i wyrażam swoje przypuszczenia:
Domyślam się, że możesz mieć żal za to, że wczoraj nie pozwoliłam ci obejrzeć razem ze mną filmu. Masz żal, bo chciałbyś decydować, jak spędzasz czas i spędzić go ze mną?
4) Prośba – formułuję ją za drugą osobę, pozostawiam możliwość skorygowania:
Czy dobrze rozumiem, że chciałbyś decydować, jak wspólnie spędzamy wolny czas?
Kadra naszego żłobka i przedszkola, podkreśla za propagatorami NVC, że często wystarczy jedynie (lub aż) nazwać emocje i potrzeby drugiej osoby, żeby się uspokoiła i mogła poczuć, że jest dla nas ważna i potraktowana ze zrozumieniem. To daje jej siłę do uporania się z trudnymi uczuciami i otwiera możliwość dalszej rozmowy.
7. Aby zadbać o siebie, ale nie zranić przy tym drugiej osoby, stosujmy komunikat Ja, który nie zawiera ocen, nie przykleja etykietek (“jesteś”), ale w rzeczowy sposób informuje o naszych uczuciach i potrzebach, i pozwala wyrazić życzenie wobec zachowania drugiej osoby. 4 kroki szczerego wyrażania siebie według języka NVC:
1) Obserwacja – opisujemy zaobserwowane czynności, działania i fakty, bez oceniania i interpretacji. np.
Kiedy podnosisz na mnie głos,
2) Uczucie – wyrażamy swoje emocje
czuję złość i jest mi przykro,
3) Potrzeba – Wyrażamy, czego potrzebujemy
bo potrzebuję od ciebie szacunku i spokojnej rozmowy.
4) Prośba – Mówimy, co chcielibyśmy uzyskać od drugiej osoby (co ma zrobić), tak żeby zaspokoić nasze potrzeby. Bardzo ważne jest, żeby określić konkretne działanie, umiejscowione w czasie i przestrzeni.
Proszę cię, żebyś mówił do mnie spokojnym głosem.
Na koniec przyjrzyjmy się różnicy między językiem żyrafy a językiem szakala w sposobie zwracania się do dzieci. W Zielonej wieży wierzymy, że to, w jaki sposób my się z nimi komunikujemy, ma zasadniczy wpływ na to, w jaki sposób one będą zwracać się do nas i innych ludzi.
| Język żyrafy | Język szakala |
| Chciałabym, żebyś zabrał swoje kapcie z kuchni. | Znów zostawiłeś kapcie w kuchni! |
| Boję się, że się spóźnimy, dlatego ubierzmy się szybko, bo musimy już wychodzić. | Pospiesz się, dlaczego zawsze musisz się guzdrać! |
| W piłkę gramy na dworze. W domu coś może się stłuc. | Przestań natychmiast! |
| Jest ci smutno, bo chciałeś pobawić się z Tomkiem, a on nie chce? | Dlaczego się mażesz? Jesteś już dużym chłopcem! |
| Pochowajmy zabawki do pudełek, a potem pójdziemy na dwór. | Nigdzie nie wyjdziemy, jeśli nie posprzątasz tego bałaganu w pokoju. |
| Denerwujesz się, bo nie chcesz teraz rysować laurki dla babci? | Dlaczego nigdy nie robisz tego, o co cię proszę? |
| Widzę, że to cię bardzo rozzłościło. Czy jest ci ciężko, bo trudno ci sobie z tym poradzić? | Idź do pokoju i uspokój się! |
Autor: Marzena Kociucka
Więcej o języku serca przeczytamy w:
M. B. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy. O języku serca.
M. B. Rosenberg, Wychowanie w duchu empatii. Rodzicielstwo bez przemocy.
Z. A. Żuczkowska, Dialog zamiast kar.
W “Zielonej Wieży” posługujemy się językiem serca!
Zapisy trwają przez cały rok. Zapraszamy!
MATERIAŁ PROMOCYJNY