Colourstrings (w dosłownym tłumaczeniu: Kolorowe Struny) jest nie tylko metodą nauczania, ale złożonym i kompleksowym programem edukacji muzycznej dla dzieci, mającym swoją odrębną filozofię i założenia. Colourstrings to połączenie miłości do muzyki, cierpliwości i profesjonalizmu, bez koncentrowania się na spektakularnych i szybkich efektach, za to ze skupieniem się na indywidualnej wrażliwości i tempie rozwoju każdego dziecka. To metoda stawiająca małego człowieka w centrum, dostosowująca się do jego potrzeb. Przez ponad 30 lat istnienia była rozwijana i ulepszana, by w końcu stworzyć całościowy program edukacyjny, zawarty w ponad 40 publikacjach połączonych ze starannie wyselekcjonowaną literaturą muzyczną. Dzięki swojej uniwersalności i skuteczności, metoda zyskała uznanie w wielu krajach Europy, a także w Australii, w Ameryce Południowej i w Stanach Zjednoczonych. Jej sprowadzeniem do Polski zajmuje się warszawska szkoła muzyczna Barwy Muzyki (www.barwymuzyki.pl).
W małych, przyjaznych grupach oraz na lekcjach indywidualnych dzieci poprzez atrakcyjną i kreatywną zabawę uczą się gry na instrumentach, śpiewu, poczucia rytmu, wrażliwości muzycznej, rozwijają swój słuch, a także „wewnętrzne ucho”. Colourstrings, jak mówią jej twórcy, jest rodzajem ramy, którą nauczyciel wraz z uczniem wypełniają kreatywnością, fantazją i muzykalnością.
TWÓRCA METODY – GEZA SZILVAY
Metodę Colourstrings stworzył pracujący w Helsinkach wybitny węgierski pedagog, skrzypek, dyrygent i instrumentalista Geza Szilvay – osoba wielokrotnie nagradzana za wkład w kulturę fińską i światową. Pracę nad metodą Colourstrings rozpoczął już w 1971 roku w Helsińskim Instytucie Muzycznym. Jego słynna orkiestra The Helsinki Strings, składająca się z pierwszej generacji wychowanków metody Colourstrings, powstała rok później. Pod batutą Gezy Szilvaya młodzieżowa orkiestra zyskała międzynarodowe uznanie. Została doceniona z uwagi na niezwykłe, charakterystyczne brzmienie, a niezliczona ilość występów w programach telewizyjnych, nagraniach i koncertach zapewniły zespołowi miejsce w czołówce orkiestr młodzieżowych świata.
Obecnie centra Colourstrings znajdują się w Helsinkach i w Londynie, jednak działalność Gezy Szilvaya i jego zespołu nie ogranicza się tylko do tych miejsc – wciąż jest aktywny zawodowo, podróżuje po świecie, szkoląc nauczycieli, propagując metodę Colourstrings.
INSPIRACJE ZOLTANEM KODALY
Metoda Coloustrings jest w ogromnym stopniu zainspirowana i oparta na założeniach wybitnego węgierskiego pedagoda, etnomuzykologa, kompozytora, humanisty i reformatora muzyki Zoltana Kodalya. Za jego metodą stoi głęboka filozofia humanistyczna, opieranie się na wrodzonej intuicji, nie tylko muzycznej, wielka radość wynikająca z obcowania ze sztuką.
Podstawowym elementem kształcenia muzycznego i muzyki w ogóle, według Kodalya, jest śpiew jako pierwotna i najbardziej naturalna postać wyrażania emocji przez człowieka. Podsumowując założenia Kodaya jednym zdaniem, można by powiedzieć, że najważniejsze w praktyce edukacyjnej jest umuzykalnianie i rozwój muzyczny właśnie poprzez śpiewanie.
Poza wspomnianymi wyżej elementami, Colourstrings wykorzystuje także inną zdobycz pedagogiczną Kodalya – relatywne kształcenie słuchu zwane także względnym. Różni się ono zasadniczo od „absolutnej” metody kształcenia słuchu, stosowanej w polskiej i wschodnio-europejskiej edukacji muzycznej. W Kodalyowskiej gamie pierwszy jej stopień zawsze nosi nazwę „do”, bez względu na to, czy jest to gama A-dur, E-dur czy też D-dur. W tonacjach mollowych natomiast wszystkie gamy zaczynają się od dźwięku „la”. Zaletą tego systemu jest przede wszystkim łatwość w poruszaniu się po rozmaitych tonacjach i transponowaniu ich, jaką uczeń nabywa, ucząc się relatywnej solmizacji. Jest to szczególnie ważne w nauce gry na skrzypcach i innych instrumentach smyczkowych, pozwala dziecku na swobodne ruchy ręką po gryfie instrumentu, bez zastanawiania się, który dokładnie dźwięk powinno zagrać i jak będzie on brzmiał w danej tonacji. Relatywne kształcenie słuchu znacznie przyspiesza także czytanie nut. Proces ten staje się bardziej intuicyjny, i po prostu szybszy, gdyż uczeń nie potrzebuje lat edukacji teoretycznej, nim po raz pierwszy stanie przed pulpitem z utworem muzycznym.
Z metodą relatywnego kształcenia słuchu ściśle związana jest, również wymyślona przez Kodalya, fonogestyka. Polega ona na nauce gestów pomocniczych, oznaczających kolejne stopnie gamy, wykonywanych ręką. Każdy gest dłoni jest przypisany do konkretnego dźwięku i nazwy solmizacyjnej, pomaga również wskazywać kierunek melodii. Fonogestyka jest bezcenna przy uczeniu dzieci, ponieważ ułatwia wyobrażanie sobie wysokości dźwięku i umożliwia śpiewanie solmizacją nawet wówczas, gdy dzieci nie znają jeszcze zapisu dźwięków na pięciolinii.
Z fonogestyką z kolei powiązana jest kolejna „sztuczka”, pomagająca nieświadomie nauczyć dzieci struktur rytmicznych – tataizacja. Polega ona na nadaniu poszczególnym wartościom rytmicznym odpowiadających im sylab. Przy odczytywaniu tematów rytmicznych tą metodą dzieci szybciej uczą się wartości nut i pauz, ponieważ wypowiadają te wartości na głos.
COLOURSTRINGS – PRZYJAZNY ŚWIAT MUZYKI
Metoda Colourstrings, bazując na założeniach Kodalya, przejmuje od niego głównie nadrzędne znaczenie śpiewu w pierwszych latach edukacji, system relatywnego kształcenia słuchu, szerokie stosowanie pentatoniki (jako najbardziej naturalnej i intuicyjnej skali), inspiracje muzyką ludową, a także filozofię głębokiego humanizmu i indywidualnego podejścia do każdego ucznia.
Geza Szilvay, zafascynowany „muzyczną rewolucją” Kodalya, rozwinął, udoskonalił i wzbogacił system edukacyjny, nadając mu bajkowy i atrakcyjny charakter, przyjazny nawet najmłodszym dzieciom. Przykładem takiego kreatywnego i zindywidualizowanego podejścia jest choćby wykorzystanie koloru w przypadku notacji muzycznej w podręcznikach Colourstrings i odniesienia do świata dzieci, tak ja kw przypadku skrzypiec nazywanie strun: misiem, tatą, mamą i ptaszkiem.
Szilvay wychodzi z założenia, że każde dziecko jest indywidualną jednostką z potencjałem twórczym, który należy delikatanie i systematycznie rozwijać. W tym celu trzeba stworzyć dzieciom odpowiednie środowisko. Jest to zadanie nauczyciela – pokierować zajęciami tak, aby do każdego dziecka podjeść indywidualnie, jednocześnie ucząc dzieci poczucia wspólnoty.
Szkoła Gezy Szilvaya podkreśla też wagę osłuchiwania się z dobrą muzyką od najmłodszych lat. Chodzenie na koncerty, słuchanie i wykonywanie muzyki kameralnej, nieustanne obcowanie ze sztuką wysoką są elementem muzycznego wychowania, którego niezwykle ważną częścią jest stawanie się świadomym odbiorcą muzyki. Zadaniem nauczyciela jest zachęcenie zarówno dzieci, jak i rodziców, do wyszukiwania wartościowych propozycji kulturalnych i wpisania ich na stałe do swojego kalendarza.
Małgorzata Lipka, Olga Trzebińska
O autorkach:
Małgorzata Lipka – skrzypaczka, studentka ostatniego roku Uniwersytetu Muzycznego im. F. Chopina, zajmuje się śpiewem i dyrygenturą, uczy dzieci metodą Colourstrings
Olga Trzebińska – promotorka metody Colourstrings w Polsce, właścicielka szkoły Barwy Muzyki, mama dwóch synów, których nie da zniechęcić do muzyki
