Pomyśl przez chwilę i zastanów się, jakie skojarzenia przychodzą ci do głowy, gdy wypowiadasz słowo wyobraźnia. Jakie znasz słowa czy też wyrażenia z nią związane? Czy będą to określenia, które akcentują jej nierealność, nierzeczywistość – takie jak bujać w obłokach, mieć w głowę w chmurach, fantazjowanie etc. A może twoje skojarzenia wskazują bardziej na ważność tej sfery i konsekwencje jej niedoceniania np. płytka wyobraźnia, pozbawiony wyobraźni etc. Bez względu na to, jak brzmi twoja odpowiedź, wyobraźnia przez wielu rodziców i nauczycieli często jest bagatelizowana. Traktowana bywa jako sposób na ucieczkę od rzeczywistości, ale ich zdaniem dzieci po osiągnięciu pewnego wieku powinny powściągnąć fantazję i zacząć mierzyć się z tzw. prawdziwym życiem. Jednak eksperci od rozwoju dziecka wskazują na doniosłość wyobraźni i jej roli w rozumieniu rzeczywistości.
Wyobraźnia związana jest z wieloma innymi procesami poznawczymi – ze spostrzeganiem i pamięcią oraz z procesami myślenia, rozwiązywania problemów i twórczością. Ponadto wywiera duży wpływ na rozwój społeczny dziecka i radzenie sobie z emocjami. Jeśli jesteś rodzicem, na pewno często zdarza ci się rozmyślać o przyszłości twojego dziecka, o tym, kim zostanie – najczęściej myślimy wtedy w kategoriach sukcesu i chcemy, żeby znalazło dobrze płatną pracę. Aby osiągnąć ten cel, zapisujemy dzieci na zajęcia dodatkowe, mające na celu poszerzenie jego wiedzy i rozwinięcie specyficznych zdolności. Taniec, szachy, angielski, kółko matematyczne, fizyczne, sztuki walki. Chcemy dać naszemu dziecku wszystko, co najlepsze, dlatego nie marnujemy ani chwili. Należy jednak pamiętać o tym, że nadmiar tego typu zajęć może być wręcz szkodliwy. Dlaczego? Ponieważ dzieci potrzebują także regularnego czasu na zabawę, która nie jest w żaden sposób zorganizowana, nie ćwiczy określonych umiejętności i nie jest związana z oglądaniem telewizji. Swobodna zabawa jest kluczowa dla rozwijania jednego z największych darów dzieciństwa – wyobraźni. Dlaczego wyobraźnia jest tak ważna? Ponieważ do prawidłowego rozwoju dziecka potrzebna jest stymulacja zarówno „logicznej” – lewej półkuli mózgu, jak i „artystycznej” – prawej, która odpowiada za intuicję, wyobrażenia i kreatywność. Proces fantazjowania buduje umiejętności w wielu rozwojowych obszarach:
Umiejętności społeczne i emocjonalne
Kiedy dziecko angażuje się w zabawę „na niby”, aktywnie eksperymentuje ze społecznymi i emocjonalnymi rolami życia. Poprzez współdziałanie w zabawie dziecko uczy się, jak robić coś na przemian, dzielić odpowiedzialność czy też kreatywnie rozwiązać problem. Kiedy twoje dziecko udaje różne charaktery, poznaje cudzą perspektywę, punkt widzenia drugiej osoby, co pomaga uczyć je ważnej cechy w rozwoju moralnym – empatii. Zatem w zabawie „na niby” dziecko jest w stanie opanować kompetencje, których nie ma okazji ćwiczyć na co dzień. Wyimaginowany przyjaciel może także posłużyć dziecku do radzenia sobie ze stresem. Tak więc siłą wyobraźni dziecka jest to, że może ono za jej pomocą rozwiązać swoje problemy.
Umiejętności językowe
Czy kiedykolwiek słuchałeś, jak twoje dziecko angażuje się w wyobrażoną zabawę ze swoimi zabawkami i wyimaginowanymi przyjaciółmi? Prawdopodobnie usłyszałeś słowa i zdania, o których nie miałeś pojęcia, że je zna. W rzeczywistości często słyszymy nasze własne słowa odzwierciedlone w dziecięcej zabawie. Dzieci potrafią doskonale naśladować mamę, tatę czy też nauczycielkę. Zabawa „na niby” pomaga twojemu dziecku zrozumieć potęgę języka. Z badań naukowych jednoznacznie wynika, że istnieje bliski związek między zabawą symboliczną a rozwojem umiejętności pisania i czytania. Istnieją też silne dowody na to, że więcej szans na bogatą zabawę symboliczną może skutkować pozytywnym wpływem na rozwój umiejętności czytania i pisania. Zabawy „na niby” z rówieśnikami angażują dzieci w ten sam rodzaj myślenia reprezentacyjnego, który potrzebny jest we wczesnych fazach czytania i pisania. W swoich zabawach „na niby” dzieci opracowują złożone opowieści. Zaczynają łączyć przedmioty, zdarzenia i język w kombinacje i sekwencje narracyjne. Tworzą język odpowiadający różnym perspektywom i rolom.
Myślenie, rozwiązywanie problemów, pamięć