Kształtują one rozwój niezbędnych funkcji, leżących u podstaw nauki czytania i pisania:
• sprawności motorycznej i manualnej
• percepcji słuchowej
• percepcji wzrokowej
• orientacji przestrzennej
• mowy
• zdolności umysłowych
• procesów motywacyjnych
Jak maluch poznaje świat?
Od urodzenia maluch odbiera głównie bodźce sensoryczne: dotykowe, słuchowe, wzrokowe, ruchowe, węchowe, smakowe. Zmysły nie działają samodzielnie, ale podczas rozwoju integrują się, łączą w spójną informację przekazywaną do mózgu, na którą dziecko odpowiada odpowiednią reakcją. Z każdym dniem informacja oraz odpowiedź stają się bardziej złożone. W pewnym momencie tajemnicze głosy i znaki zaczną być odtwarzane i odczytywane – jako literki, cyferki, wyrazy, zdania, i poszerzą sposób poznawania świata przez dziecko.
Poprzez dotykanie dziecko poznaje świat. Poprzez słuchanie i patrzenie zaczyna kształtować się percepcja słuchowa i wzrokowa, poprzez ruch rozwija się motoryka całego ciała niezbędna do nabycia zdolności manualnych. Poprzez czworakowanie i wykonywanie przez dziecko ruchów naprzemiennych następuje integracja obu stron ciała i rozwija się obustronna koordynacja ruchowa. Dalej dziecko zaczyna badać świat w pozycji pionowej i rozwija orientację przestrzenną.
Podczas dalszego rozwoju następuje coraz lepsze planowanie ruchu, a aktywności stają się coraz bardziej skomplikowane i precyzyjne. Rozwijają się umiejętności w zakresie dużej i małej motoryki oraz mowy, a także koordynacja wzrokowo-ruchowa umożliwiająca rysowanie.
W wieku 6 lat dziecko potrafi koncentrować się, wydłuża się czas uwagi, ma lepszą organizację zachowania. Rozwijają się zdolności umysłowe: myślenie abstrakcyjne i przyczynowo-skutkowe. Sześciolatek ma już wykształcone funkcje percepcyjne – i jest gotowy do nabycia umiejętności czytania i pisania.
Rodzice mają duży wpływ na rozwój tych funkcji poprzez pobudzanie rozwoju w zabawie, już od chwili narodzin dziecka! Dodatkowo dbałość o prawidłowy rozwój emocjonalny i społeczny ułatwia nabywanie ważnych umiejętności czytania i pisania. Jak stymulować rozwój podstawowych funkcji percepcyjnych dziecka?
Rozwój oraz stymulowanie podstawowych funkcji percepcyjnych od urodzenia do 6 roku życia
Rozwijanie funkcji słuchowych.
Funkcje słuchowe to odbieranie, lokalizacja, zapamiętywanie, rozpoznawanie, różnicowanie dźwięku oraz łączenie dźwięku z innymi bodźcami
Stymulowanie percepcji słuchowej:
• sprawdzanie reakcji na dźwięk
• mówienie do dziecka różnymi rodzajami głosów
• zmiany aktywności pod wpływem słuchania rożnych dźwięków
• zapoznawanie dziecka z dźwiękami płynącymi z otoczenia
• samodzielne produkowanie, powtarzanie rożnych dźwięków
• słuchanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych
• śpiewanie i słuchanie piosenek
• taniec lub poruszanie się w rytm melodii
• zabawy instrumentami muzycznymi
• odnajdowanie rymów w wierszach
• wysłuchiwanie głosek w wyrazach
Rozwijanie funkcji wzrokowych.
Funkcje wzrokowe to umiejętność spostrzegania barwy, kształtu, skupiania wzroku, wyodrębnianie elementów z tła.
Stymulowanie percepcji wzrokowej:
• skupianie wzroku na przedmiocie w rożnych pozycjach ciała
• śledzenie wzrokiem za przedmiotem
• naśladowanie mimiki twarzy
• oglądanie przedmiotów podczas zabaw manipulacyjnych
• oglądanie i pokazywanie obrazków
• pokazywanie palcem szczegółów zabawek
• wyjmowanie przedmiotów z pudełka
• wkładanie klocków do otworów o określonych kształtach
• dopasowywanie brakujących elementów do obrazka
• wyszukiwanie różnic i podobieństw w obrazkach
• układanie obrazków w konturach lub układanie ich z części
• wyszukiwanie i zapamiętywanie szczegółów
• układanie sekwencji obrazków
• zabawy pamięciowe
• układanie puzzli
• oglądanie i rozróżnianie symboli, liter
Rozwijanie funkcji motorycznych i manualnych.
Funkcje te kształtują się poprzez ruch, rozwój postawy i manipulacji.
Stymulowanie sprawności motorycznej:
• unoszenie i odwracanie głowy w kierunku bodźca
• odwracanie na boki
• częste kołysanie w rożnych pozycjach
• zabawy na kolanach poprzez podrzucanie, potrząsanie
• zachęcanie do ruchu: pełzania, czworakowania, przesuwania się na pośladkach, samodzielnego stawania przy meblach i samodzielnych kroków
• ćwiczenia kucania, wchodzenia na stołek, chodzenia po schodach
• włączanie ruchomych zabawek do odpychania się nóżkami
• stanie i skakanie na jednej nodze
• łapanie, chwytanie i kopanie piłki
• aktywne zabawy na placu zabaw
• jeżdżenie na rowerze, taniec, jazda na nartach, rolkach, skoki ze skakanką
Stymulowanie sprawności manualnej:
• głaskanie, przytulanie
• zabawy paluszkami
• chwytanie przedmiotów o różnej wielkości
• dotykanie przedmiotów o rożnej fakturze
• chwytanie pokarmów palcami, przekładanie z ręki do buzi
• samodzielne jedzenie łyżeczką i picie z kubka
• uderzanie przedmiotami, turlanie, ciągniecie, pchanie, rzucanie
• rozciąganie gumy
• lepienie z ciastoliny
• zgniatanie papieru w kulki
• budowanie z klocków
• manipulowanie przedmiotami (odkręcanie, zakręcanie, wkładanie, wyjmowanie)
• rysowanie pionowych linii, krzyżyka i kółka
• samodzielne ubieranie
• rysowanie i malowanie palcami; rysowanie palcem lub kredką po śladzie
• samodzielne rysowanie kształtów i wzorów literopodobnych
Rodzice mogą – i powinni – pomagać swojemu dziecku przygotować się do czytania i pisania. Ta pomoc to przemyślane ukierunkowanie aktywności dziecka w zabawie, ale także zakup odpowiednich zabawek, rozwijających poszczególne zmysły i umiejętności malucha.
Beata Dawczak – logopeda, pedagog, terapeuta integracji sensorycznej
