Początki nauki czytania i pisania

W trakcie swojego rozwoju maluch zdobywa doświadczenia zmysłowe, emocjonalne i intelektualne niezbędne do osiągnięcia tej skomplikowanej umiejętności. Doświadczenia te gromadzone są przez malucha w sposób spontaniczny poprzez naturalny rozwój i potrzebę poznawania świata.

Kształtują one rozwój niezbędnych funkcji, leżących u podstaw nauki czytania i pisania:

•    sprawności motorycznej i manualnej

•    percepcji słuchowej

•    percepcji wzrokowej

•    orientacji przestrzennej

•    mowy

•    zdolności umysłowych

•    procesów motywacyjnych

Jak maluch poznaje świat?

Od urodzenia maluch odbiera głównie bodźce sensoryczne: dotykowe, słuchowe, wzrokowe, ruchowe, węchowe, smakowe. Zmysły nie działają samodzielnie, ale podczas rozwoju integrują się, łączą w spójną informację przekazywaną do mózgu, na którą dziecko odpowiada odpowiednią reakcją. Z każdym dniem informacja oraz odpowiedź stają się bardziej złożone. W pewnym momencie tajemnicze głosy i znaki zaczną być odtwarzane i odczytywane – jako literki, cyferki, wyrazy, zdania, i poszerzą sposób poznawania świata przez dziecko.

Poprzez dotykanie dziecko poznaje świat. Poprzez słuchanie i patrzenie zaczyna kształtować się percepcja słuchowa i wzrokowa, poprzez ruch rozwija się motoryka całego ciała niezbędna do nabycia zdolności manualnych. Poprzez czworakowanie i wykonywanie przez dziecko ruchów naprzemiennych następuje integracja obu stron ciała i rozwija się obustronna koordynacja ruchowa. Dalej dziecko zaczyna badać świat w pozycji pionowej i rozwija orientację przestrzenną.

Podczas dalszego rozwoju następuje coraz lepsze planowanie ruchu, a aktywności stają się coraz bardziej skomplikowane i precyzyjne. Rozwijają się umiejętności w zakresie dużej i małej motoryki oraz mowy, a także koordynacja wzrokowo-ruchowa umożliwiająca rysowanie.

W wieku 6 lat dziecko potrafi koncentrować się, wydłuża się czas uwagi, ma lepszą organizację zachowania. Rozwijają się zdolności umysłowe: myślenie abstrakcyjne i przyczynowo-skutkowe. Sześciolatek ma już wykształcone funkcje percepcyjne – i jest gotowy do nabycia umiejętności czytania i pisania.

Rodzice mają duży wpływ na rozwój tych funkcji poprzez pobudzanie rozwoju w zabawie, już od chwili narodzin dziecka! Dodatkowo dbałość o prawidłowy rozwój emocjonalny i społeczny ułatwia nabywanie ważnych umiejętności czytania i pisania. Jak stymulować rozwój podstawowych funkcji percepcyjnych dziecka?

Rozwój oraz stymulowanie podstawowych funkcji percepcyjnych od urodzenia do 6 roku życia

Rozwijanie funkcji słuchowych.

Funkcje słuchowe to odbieranie, lokalizacja, zapamiętywanie, rozpoznawanie, różnicowanie dźwięku oraz łączenie dźwięku z innymi bodźcami

Stymulowanie percepcji słuchowej:

•    sprawdzanie reakcji na dźwięk

•    mówienie do dziecka różnymi rodzajami głosów

•    zmiany aktywności pod wpływem słuchania rożnych dźwięków

•    zapoznawanie dziecka z dźwiękami płynącymi z otoczenia

•    samodzielne produkowanie, powtarzanie rożnych dźwięków

•    słuchanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych

•    śpiewanie i słuchanie piosenek

•    taniec lub poruszanie się w rytm melodii

•    zabawy instrumentami muzycznymi

•    odnajdowanie rymów w wierszach

•    wysłuchiwanie głosek w wyrazach
   
Rozwijanie funkcji wzrokowych.

Funkcje wzrokowe to umiejętność spostrzegania barwy, kształtu, skupiania wzroku, wyodrębnianie elementów z tła.

Stymulowanie percepcji wzrokowej:

•    skupianie wzroku na przedmiocie w rożnych pozycjach ciała

•    śledzenie wzrokiem za przedmiotem

•    naśladowanie mimiki twarzy

•    oglądanie przedmiotów podczas zabaw manipulacyjnych

•    oglądanie i pokazywanie obrazków

•    pokazywanie palcem szczegółów zabawek

•    wyjmowanie przedmiotów z pudełka

•    wkładanie klocków do otworów o określonych kształtach

•    dopasowywanie brakujących elementów do obrazka

•    wyszukiwanie różnic i podobieństw w obrazkach

•    układanie obrazków w konturach lub układanie ich z części

•    wyszukiwanie i zapamiętywanie szczegółów

•    układanie sekwencji obrazków

•    zabawy pamięciowe

•    układanie puzzli

•    oglądanie i rozróżnianie symboli, liter

Rozwijanie funkcji motorycznych i manualnych.

Funkcje te kształtują się poprzez ruch, rozwój postawy i manipulacji.

Stymulowanie sprawności motorycznej:

•    unoszenie i odwracanie głowy w kierunku bodźca

•    odwracanie na boki

•    częste kołysanie w rożnych pozycjach

•    zabawy na kolanach poprzez podrzucanie, potrząsanie

•    zachęcanie do ruchu: pełzania, czworakowania, przesuwania się na pośladkach, samodzielnego stawania przy meblach i samodzielnych kroków

•    ćwiczenia kucania, wchodzenia na stołek, chodzenia po schodach

•    włączanie ruchomych zabawek do odpychania się nóżkami

•    stanie i skakanie na jednej nodze

•    łapanie, chwytanie i kopanie piłki

•    aktywne zabawy na placu zabaw

•    jeżdżenie na rowerze, taniec, jazda na nartach, rolkach, skoki ze skakanką

Stymulowanie sprawności manualnej:

•    głaskanie, przytulanie

•    zabawy paluszkami

•    chwytanie przedmiotów o różnej wielkości

•    dotykanie przedmiotów o rożnej fakturze

•    chwytanie pokarmów palcami, przekładanie z ręki do buzi

•    samodzielne jedzenie łyżeczką i picie z kubka

•    uderzanie przedmiotami, turlanie, ciągniecie, pchanie, rzucanie

•    rozciąganie gumy

•    lepienie z ciastoliny

•    zgniatanie papieru w kulki

•    budowanie z klocków

•    manipulowanie przedmiotami (odkręcanie, zakręcanie, wkładanie, wyjmowanie)

•    rysowanie pionowych linii, krzyżyka i kółka

•    samodzielne ubieranie

•    rysowanie i malowanie palcami; rysowanie palcem lub kredką po śladzie

•    samodzielne rysowanie kształtów i wzorów literopodobnych

Rodzice mogą – i powinni – pomagać swojemu dziecku przygotować się do czytania i pisania. Ta pomoc to przemyślane ukierunkowanie aktywności dziecka w zabawie, ale także zakup odpowiednich zabawek, rozwijających poszczególne zmysły i umiejętności malucha.

Beata Dawczak – logopeda, pedagog, terapeuta integracji sensorycznej

playdoh_ego