W artykule przedstawię krótką charakterystykę wymienionych procesów oraz sposoby na usprawnianie danych funkcji, które każdy rodzic zdrowo rozwijającego się dziecka może zastosować.
Uczenie się
Dzieci uczą się głównie przez naśladownictwo i modelowanie. Naśladownictwo polega na robieniu tego samego, co dorosły. Już małe dzieci „pomagają” mamie w kuchni lub tacie w naprawach. Starsze potrafią odwzorować zachowanie dorosłego, który staje się modelem, np. jeżeli dziecko zobaczy, że dorosły włącza telewizor pilotem, to gdy nie będzie go w pobliżu, a dziecko będzie chciało oglądać bajkę, w pierwszej kolejności sięgnie właśnie po pilota i spróbuje nim włączyć telewizor.
Należy zatem wykorzystać to, że jesteśmy „pod ciągłą obserwacją” i pokazać dziecku różne rzeczy i zachowania. U małych dzieci może to być potrząsanie grzechotką, którą następnie dziecko chwyta i też próbuje potrząsać. Gdy dziecko zaczyna mówić, można pokazywać książeczki z obrazkami, nazywając daną rzecz na obrazku i prosić, by dziecko powtórzyło. Im starsze dziecko, tym więcej można włączyć elementów do powtórzenia oraz wprowadzić zabawki tematyczne. Jeżeli dziecko bardzo chce pomagać, np. przy pieczeniu ciasteczek, to można mu pozwolić je ozdobić, np. lukrem, pokazując każdą czynność po kolei i pilnując, by nie zrobiło sobie krzywdy. Przy modelowaniu pilnujemy, by dziecko nie było świadkiem niepożądanych zachowań, np. agresji, bo jest duża szansa, że w podobnej sytuacji, np. w przedszkolu, zachowa się tak, jak dorośli.
Uwaga i pamięć
Innymi ważnymi procesami są uwaga i pamięć. Nawet nie zdajemy sobie czasem sprawy, jak uważne jest nasze dziecko i ile zapamiętuje informacji. Zadaniem rodzica jest więc nakierowanie uwagi dziecka na istotne do zapamiętania informacje. Im dziecko młodsze, tym lepiej, bo na początku interesuje się „wszystkim”. Warto więc podsuwać mu ciekawe książeczki, puszczać piosenki i rymowanki, zadawać jak najwięcej pytań, żeby jego uwaga była cały czas skupiona na nas. Dlatego nie jestem zwolennikiem oglądania przez małe dzieci telewizji i korzystania z komputera, bo wtedy ich uwaga jest rozdzielona między rodzica a telewizję lub komputer. Kiedy dziecko jest już w wieku przedszkolnym, można wprowadzić programy i gry edukacyjne – rozmawiać o nich z dzieckiem, ale nie pozwolić, by były nadużywane, ustalając czas spędzany przy komputerze lub telewizorze. Pamięć można ćwiczyć też poprzez gry planszowe np. „Memory”.
Myślenie
Myślenie jest ściśle powiązane z pozostałymi wymienionymi przeze mnie procesami poznawczymi. Czasem nam się wydaje, że dziecko działa bezmyślnie, powtarzając ciągle tę samą czynność, np. budując wieżę z klocków, niszcząc ją i ponownie budując. Dzieci czasami „fiksują się” na jednej czynności, którą mogą wykonywać godzinami. Jest to pośrednio związane z rozwojem uwagi, a pośrednio z myśleniem, ponieważ dziecko uczy się myśleć, jak rozwiązać daną sytuację problemową, np. jak ze zburzonej wieży zbudować nową, taką samą. Myślenie dziecka ujawnia się też w różnych sytuacjach społecznych. To, co mogą zrobić rodzice, to nie wtrącać się do zabawy, pozwalając dziecku „tworzyć” oraz wykorzystywać sytuacje z życia codziennego lub je aranżować, skłaniając dziecko do refleksji, np. „Jak myślisz, co teraz zrobiłby tata, Miś Uszatek, Papa Smerf, itd.?”. Dzięki temu, że dziecko będzie się wypowiadać w imieniu innej osoby lub postaci z bajki, będzie mu łatwiej przyswoić ten sposób postępowania i jest szansa, że zastosuje go w swoim codziennym życiu.
Jak widać rozwój procesów poznawczych u dzieci jest dość złożony i ,mimo że przebiega zazwyczaj samoistnie, to rodzice mają na niego wpływ i mogą go w różny sposób stymulować, nie ograniczając się jedynie do zajęć w żłobku, przedszkolu i szkole. Najważniejsze jest to, jak zostaną wykorzystane pierwsze lata życia dziecka, ponieważ wtedy dziecko przyswaja najwięcej informacji, a rodzice są dla niego idealnym przewodnikiem.
Sylwia Powałko-psycholog i mama Marcinka, http://psycholog-laziskagorne.prv.pl/
