Podane etapy rozwojowe wskazują kolejność, w jakiej pojawiają się poszczególne umiejętności w rozwoju dziecka, daje to ogólną orientację w tym zakresie. Warto jednakże podkreślić, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, zgodnie z możliwościami i predyspozycjami.
1) Dziecko miesięczne:
odróżnia głos mamy od głosu innych osób;zmienia aktywność pod wpływem głosu mamy;odpowiada niepokojem na niepokój mamy;płacze, może pomrukiwać, kwilić, mlaskać;wydaje dźwięki przypominające [a], [e];potrafi ssać;odrywa głowę od materaca;zaczyna poznawać otoczenie za pośrednictwem dotyku;chwyta przedmioty bez udziału woli;patrzy na wyraźny bodziec wzrokowy np. czerwone lub czarne zabawki;
pod koniec pierwszego miesiąca skupia wzrok na twarzy dorosłego.
2) Dziecko dwumiesięczne:
reaguje na dźwięki z otoczenia;sygnalizuje głód płaczem;płacze już w sposób zróżnicowany;wymawia samogłoski i spółgłoski: [ehe], [ekhe], [errhe];unosi główkę pod kątem 45°;zaczyna poznawać własne ciało przez dotyk;
zaczyna się uśmiechać.
3) Dziecko trzymiesięczne:
wsłuchuje się w to, co mówią rodzice;doskonali wymowę samogłosek i łańcuchów głosek;unosi głowę pod kątem 90°;próbuje przez chwilkę siedzieć z pomocą opiekuna i oparciem;zaczyna chwytać zabawkę, którą włożymy mu w rączkę;śledzi obraz, przedmiot znikający z pola widzenia;
reaguje uśmiechem na uśmiech.
4) Dziecko czteromiesięczne:
słucha dźwięków zabawek, instrumentów, innych przedmiotów;reaguje mimiką na mimikę dorosłego;okazuje złość, smutek;wypowiada już głoski: [w], [m], [b];utrzymuje sztywną główkę;unosi głowę leżąc na plecach;doskonali umiejętność siedzenia przy pomocy dorosłego;podtrzymywane pod pachami opiera nogi o podłoże i przez chwilę utrzymuje na nich ciężar ciała;chwyta przedmiot całą dłonią;
ogląda już przedmiot, którym porusza.
5) Dziecko pięciomiesięczne:
słucha wypowiedzi rodziców, potrafi skoncentrować wzrok na ustach osoby mówiącej;odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku, słyszy nawet cichsze dźwięki;nieruchomieje na głośny dźwięk;wypowiada ciągi sylabowe;doskonali swoje wcześniejsze „wypowiedzi”;unosi się na przedramionach;samodzielnie siedzi z podparciem;utrzymuje zabawkę w dłoni i potrafi też w tym czasie skoncentrować wzrok na innym przedmiocie;wyciąga ręce po zabawki, przedmioty;potrafi przekładać zabawkę z rączki do rączki;obraca się z pleców na brzuszek;podtrzymywane doskonali umiejętność utrzymywania sztywno prostych nóżek;
przejawia strach, gdy widzi kogoś obcego.
6) Dziecko sześciomiesięczne:
swobodnie odwraca główkę w kierunku bodźca;gaworzy samonaśladowczo, słucha sylab, łańcuchów sylabowych, które wypowiada;zaczyna wypowiadać dźwięk [ne], który zastępuje późniejsze „nie”;zwykle samodzielnie siedzi bez podparcia;podciągane za ręce przechodzi z pozycji siedzącej do stojącej;próbuje stawiać kroki, gdy je podtrzymujemy pod paszkami;zaczyna chwytać przedmioty dłonią z wyłączeniem kciuka;manipuluje przedmiotami niespecyficznie, czyli niezgodnie z przeznaczeniem (wszystkie przedmioty używane są w ten sam sposób);ogląda przedmioty podczas manipulowania nimi;
spogląda za przedmiotem, który spadł ze stołu.
7) Dziecko siedmiomiesięczne:
gaworząc doskonali wypowiadanie dźwięków: [b], [m], [w], [ś], [ba], [by], [be], [bu], [bo];różnicuje wysokość dźwięku;siedzi bez podparcia;potrafi wykonywać ruchy siedząc;samodzielnie stoi;podejmuje próby wykonywania małych kroków przy pomocy opiekuna;doskonali umiejętności manipulowania przedmiotami;potrafi ocenić odległość, w jakiej znajdują się przedmioty;zmienia pozycję ciała, gdy chce uchwycić przedmiot;
interesuje się swoim odbiciem w lustrze.
8) Dziecko ośmiomiesięczne:
zaczyna rozumieć wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym;gaworzy w celu zwrócenia na siebie uwagi;pojawiają się nowe dźwięki: [ta-ta], [ga-ga], [s];obserwuje dorosłych, czynności jakie wykonują;chwytając się czegoś, próbuje samodzielnie wstać;zaczyna samodzielnie siadać z pozycji leżącej;chwyta przedmioty chwytem nożycowym, czyli przywodzi kciuk do pozostałych palców;szuka przedmiotu, który zniknął z pola widzenia;
zaczyna naśladować czynności dorosłego.
9) Dziecko dziewięciomiesięczne:
tworzy „swoje” słowa i sylaby;przytrzymując się, potrafi przejść kilka kroków;zaczyna stosować manipulację specyficzną (używa przedmioty zgodnie z ich przeznaczeniem);stosuje chwyt pęsetowy, czyli potrafi przeciwstawić kciuk i palec wskazujący;potrafi wskazywać palcem i wykorzystuje ten gest do komunikacji;przejawia zachowania o charakterze intencjonalnym;
utrzymuje z rodzicem wspólne pole uwagi.
10) Dziecko dziesięciomiesięczne:
rytmicznie, zgodnie z muzyką, porusza się;słucha wyrażeń dźwiękonaśladowczych, próbuje je rozpoznawać;podejmuje zabawy paluszkowe, np.: „Sroczka kaszkę warzyła”;rozumie i wypowiada pierwsze słowa;zaczyna oglądać i pokazywać obrazki;próbuje odwracać kartki książeczki;próbuje podnieść się z raczkowania;naśladuje ruchy, gesty;chodzi prowadzone za obie rączki;usprawnia chwyt pęsetowy;
wyjmuje przedmioty z puszek, pudełek.
11) Dziecko jedenastomiesięczne:
poznaje właściwości przedmiotów poprzez wydobywanie z nich dźwięków;naśladuje dźwięki;rozumie zakazy i reaguje na nie;chodzi podpierając się lub w chodziku;dotyka palcem wskazującym zabawek;znajduje schowany przedmiot, zabawkę;potrafi zamknąć pudełko;samodzielnie je, trzymając jedzenie w rączkach, potrafi pić z kubeczka;
wyraża sprzeciw, gdy czegoś nie chce.
12) Dziecko dwunastomiesięczne:
rozumie polecenia wsparte podpowiedzią wizualną w postaci gestu i wykonuje je;wypowiada proste wyrazy, sylaby o sensownym znaczeniu;powtarza wyrazy wypowiadane przez dorosłego;posługuje się gestem zgodnie z jego umownym znaczeniem;zaczyna samodzielnie chodzić (między 12-14 miesiącem życia);dzięki możliwości bardziej swobodnego poruszania się, inicjuje kontakty z innymi osobami;kontroluje wzrokiem czynności wykonywane przy użyciu łyżki, kredki itp.;
umie wrzucić przedmiot do pudełka.
Joanna Czapla – logopeda, neurologopeda, oligofrenopedagog, glottodydaktyk
www.neurologopeda.asia
Bibliografia:1. Cieszyńska J., Korendo M.: Wczesna interwencja terapeutyczna, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007.2. Demel G.: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP, Warszawa 2009.3. Kaczmarek L.: Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1989.
4. Kielin J. (red.): Rozwój daje radość, GWP, Gdańsk 1999.