Dziecko żyje w tych dwóch równoległych światach dopiero od 3.-4. roku życia. Co więcej, z czasem świat słowny zaczyna dominować, a bezsłowny w większości zostaje poza zakresem uwagi.
To, co się dzieje wcześniej, niezwykle trudno przełożyć na ograniczony i nieprecyzyjny język słów. Daniel N. Stern podejmuje jednak wyzwanie. Mając ponad 30 lat praktyki psychiatrycznej i obserwując rozwój pięciorga swoich dzieci, ukazuje w niekonwencjonalny sposób rozwój człowieka przez pierwsze 4 lata od urodzenia. Bohater „Pamiętnika dziecka”, chłopiec o imieniu Joey, będzie na naszych oczach dorastał.
W wieku 6 tygodni wpatruje się w plamkę światła. W wieku 4 i pół miesiąca pójdzie z tatą na przyjęcie. Miesiąc po opanowaniu sztuki chodzenia, w wieku 12 miesięcy, będzie eksplorował poczekalnię dworca i zgubi swoją mamę. Jako 20-miesięczne dziecko znów zacznie wpatrywać się w światło słoneczne w swoim pokoju, a jego reakcja zniesmaczy mamę. Natomiast 4-letni Joey będzie się bawić ze swoim wyimaginowanym przyjacielem, a potem zrelacjonuje zabawę rodzicom. Reszta z 13 opowieści jest równie zwyczajna. I równie wciągająca.
Co wyróżnia książkę spośród innych dotyczących rozwoju dzieci w wieku 0-4 lat, to nie tylko niezwykły, poetycki styl autora, w którym znaczenie ma każde słowo. Tutaj to nie teorie rozwoju są na pierwszym miejscu. Nie znajdziemy też rad i złotych recept. Zamiast tego zostajemy wprowadzeni w niezwykle bogaty wewnętrzny świat dziecka. A to inspiruje do głębszego zrozumienia i zachęca do budowania relacji z maluchem. Daniel Stern wybrał ten sposób narracji dlatego, że jako dorośli ciągle wymyślamy świat dziecięcych przeżyć, na swój sposób interpretujemy każde zachowanie dziecka. Jest to bardzo pożądane działanie, gdyż w ten sposób porządkujemy świat swój i swojej pociechy. Rodzice obdarzeni są tutaj intuicją, która współgra z teoriami rozwoju. Książka ma więc przyczynić się do tworzenia bardziej trafnych interpretacji i rozwijać zaufanie do rodzicielskiej intuicji, dzięki którym rodzic będzie mógł podjąć działanie służące rozwojowi dziecka.
Absolutnie nie chodzi tutaj o unikanie błędów. Są one konieczne i stanowią wielką wartość dla dziecka, gdyż pomagają mu radzić sobie z doświadczeniem na swój własny sposób. Służą efektywnej komunikacji i są wyznacznikiem ciągłego rozwoju dziecka. Koncepcja „koniecznych błędów”, którą Stern nakreśla w „Pamiętniku dziecka”, może uspokoić wielu sfrustrowanych rodziców, np. w trudnym okresie skoku rozwojowego. W tym szczególnym czasie działania rodzica, które wczoraj były adekwatne, dziś mogą być błędem. Koniecznym.
Każda z pięciu części książki przekazuje też konkretną wiedzę z psychologii rozwoju. Poznamy więc rozróżnienie między polem wzroku a polem uwagi. Wraz z autorem znajdziemy odpowiedź na pytanie, dlaczego natura nie pozwala dzieciom nauczyć się języka przed 2 rokiem życia. Przeczytamy o teorii oddzielnych umysłów. Prześledzimy, jak dziecko przyswaja słowo. Dowiemy się, jak dziecko przekształca subiektywne przeżycia (świat bezsłowny) w opowieść (świat słowny).
Teorii jest tyle, ile potrzeba, żeby wyjaśnić i w pełni zrozumieć zapis z pamiętnika dziecka. Gdzieś pomiędzy twardą psychologią rozwojową, a poetyckimi zabiegami, pojawiają się wzmianki na temat możliwych zaburzeń rozwoju i osobowości. Jako psychiatra i psychoanalityk autor nie mógł pominąć tego tematu.
Po lekturze książki pozostał mi lekki niedosyt. Po pierwsze brakuje mi zapisu z pamiętnika Joeya w wieku 9 miesięcy (to ten moment, w którym dziecko zaczyna rozumieć przyczynę i skutek). Po drugie mam wrażenie, że za mało w opowieści Joeya innych dzieci, rodzeństwa czy kolegów. Nie chodzi o to, że rodziców jest za dużo, bo w tym wieku rzeczywiście to oni są najważniejsi, ale jedna interakcja z rówieśnikiem na 13 opowieści to stanowczo za mało.
Gorąco polecam! To może być świetny prezent z okazji urodzenia dziecka. Joey będzie rósł wraz z obdarowanym noworodkiem.
Martyna Wieszczeczyńska
Psycholog dziecięcy, żona i mama
Pamiętnik dziecka. Co twoje dziecko widzi, czuje i czego doświadcza
Daniel N. Stern
wyd. Druga Strona IPS
