Kim jestem? Jaki jestem?
Nastolatek w fazie rozwojowej, jaką jest okres dojrzewania, zmaga się z różnymi trudnymi emocjami, często niezrozumiałymi dla rodziców i najbliższych. Poszukuje odpowiedzi na pytania o swoją tożsamość. – To bardzo trudny moment, w którym młody człowiek żegna się z dzieciństwem, wchodząc w nieznaną dotąd dla niego dorosłość – tłumaczy Marta Maj-Stanisz, psychoterapeutka z ośrodka Gabinety Psychoterapii i Rozwoju „Fenomeny” z Wrocławia.
Dojrzewanie czy depresja?
„To taki wiek”, „przejdzie jej”, „wyrośnie z tego”, trzeba „przykręcić mu śrubkę” – tak często reagują rodzice, kiedy ich dziecko zamyka się na wiele godzin w pokoju ze słuchawkami na uszach, wybucha złością czy płaczem w niespodziewanym momencie, zaniedbuje wygląd zewnętrzny czy naukę. – Często obserwując zachowanie młodych osób, posądzamy je o lenistwo, złe zachowanie, brak zaangażowania, walkę z dorosłymi. Nie myślimy o tym, że za pewnymi zachowaniami mogą się ukrywać problemy związane z depresją – mówi Renata Pijarowska, psychoterapeutka z Towarzystwa Pomocy Młodzieży, organizacji pozarządowej, która od lat zajmuje się pomocą młodym osobom w trudnej sytuacji życiowej. Nie zawsze jest łatwo zaobserwować obniżenie nastroju u młodych osób. Obniżony nastrój kojarzy się ze smutkiem, płaczliwością, przygnębieniem. Duża grupa młodych osób prezentuje go natomiast poprzez gniew czy złość. Takie zachowanie będzie zniechęcać do kontaktu – a więc i do udzielenia pomocy. Mogą również zdarzyć się sytuacje zachowań agresywnych w stosunku do osób z otoczenia. Wchodzenie w konflikty, impulsywne, gwałtowne zachowania, towarzyszą ciągłemu napięciu, irytacji, drażliwości. Otoczenie osób chorujących na depresję często zadziwia fakt gwałtownych, nadmiernych reakcji na spokojne stwierdzenia czy uwagi. U ludzi młodych nastrój obniżony to nastrój drażliwy. Młoda osoba z depresją będzie więc wchodziła w liczne konflikty, kłótnie, dyskusje z nauczycielami, rodzicami. Może dojść do wyraźnego przekraczania granic – wyzwiska pod adresem osób dorosłych, niestosowne uwagi, próby użycia siły. Przykre dla osoby chorującej sytuacje są ciągle przeżywane, powtarzane w myślach, roztrząsane, co wtórnie wpływa na obniżenie nastroju.
Ucz się! Nic innego nie masz przecież na głowie!
U młodych osób z obniżonym nastrojem często obserwuje się pogorszenie funkcjonowania szkolnego – niewywiązywanie się z obowiązków, wyraźne pogorszenie ocen w szkole. Nie jest prawdą, że to gorsze funkcjonowanie jest dla młodego człowieka obojętne. Ilość czasu spędzanego przy książkach, aby poprawić oceny, może się zwiększać, ale osoba depresyjna nie jest w stanie wpłynąć na efekty podejmowanych wysiłków. Często dochodzi do mechanizmu błędnego koła. Osoby dorosłe proszą, naciskają, a nawet wymuszają na chorującej osobie „przyłożenie się do nauki”. Mogą pojawić się wyrzuty, pretensje pod adresem syna czy córki, zakazy wyjścia z domu, siedzenia nad książkami. Osoba chorująca na depresję siedzi więc w domu, odcięta od spotkań z rówieśnikami, które mogłyby wpłynąć na chwilowe polepszenie nastroju. Pomimo wielu godzin spędzonych nad książkami nastolatkowi z depresją trudno jest zapamiętać choćby podstawowe informacje. Pojawia się zniechęcenie, nieprzychylne, negatywne myśli dotyczące swoich możliwości, predyspozycji. Pojawia się również obwinianie siebie i poczucia winy – zawiodło się bliskie osoby z rodziny i otoczenia.
Alarm! Tego zlekceważyć nie wolno!
Są takie sygnały, które powinny zaniepokoić każdego rodzica. Najbardziej przerażającymi otoczenie i niebezpiecznymi dla samych młodych ludzi są skutki myśli samobójczych – próby samobójcze czy samookaleczenia. Jakie sygnały powinny zwrócić naszą uwagę? Kiedy musimy zareagować? – Nie wolno bagatelizować wypowiadanych przez młodych ludzi zdań, zapowiadających podjęcie próby samobójczej: lepiej by wam było beze mnie, po co ja żyję, mam już wszystkiego dość, nie chce mi się żyć, lepiej by było z tym wszystkim skończyć. Nie bagatelizujmy takich wypowiedzi, nie traktujmy ich jako sposobu zwracania na siebie uwagi lub element walki z dorosłymi. Pamiętajmy, że depresja jest bardzo poważną chorobą, która w najostrzejszych wypadkach może zakończyć się śmiercią – przypomina doktor Monika Gajdzik, psychiatra dziecięcy i młodzieżowy, psychoterapeutka z Towarzystwa Pomocy Młodzieży.
Po pierwsze ROZMOWA
Rodzice są zagubieni, nie wiedzą co robić. Oto wskazówki doktor Moniki Gajdzik, jak pomóc dziecku w kryzysie:
1. Rozmowa to najważniejsze narzędzie bez którego nie zrozumiemy przeżyć i reakcji młodego człowieka.
2. Spróbujmy ZROZUMIEĆ, co się dzieje. Nie zakładajmy z góry, że wiemy, co oznaczają prezentowane zachowania – to młoda osoba wie, co się z nią dzieje, co czuje, z czym ma trudność.
3. WYSŁUCHAJMY, NIE OCENIAJMY. Zastanówmy się, co syn czy córka chcą nam powiedzieć. Zapytajmy ich o to, co by im pomogło, czy mają jakiś pomysł na pomoc dla siebie i uwzględnijmy to w planie działania. Nie starajmy się stosować ograniczeń, zakazów i przymusu – obserwujemy pogorszenie funkcjonowania wynikające z choroby nie zaś ze złej woli, złośliwości i walki.
4. Postarajmy się, aby dzieci czuły wsparcie i chęć pomocy z naszej strony.
5. Nie obawiajmy się wizyty u psychologa czy psychiatry. Starajmy się przedstawić te osoby jako specjalistów, sprzymierzeńców w walce z chorobą.
Reaguj!
Nastolatek poprzez swoje zachowanie może sprawiać wrażenie, że nie potrzebuje pomocy i wsparcia ze strony rodziców. – Rzeczywistość jest jednak inna, dlatego uważność rodziców jest w tym czasie niezwykle istotna, może bowiem skutecznie zapobiec wystąpieniu choroby. A jeśli zapobiegnie się jej w młodym wieku, jest duża szansa na to, że nie wystąpi ona już w wieku dorosłym – mówi Ewelina Strońska, psychoterapeutka z ośrodka „Fenomeny” we Wrocławiu.
Czy umielibyśmy trafnie zdiagnozować depresję u dziecka? Kiedy powinna się nam zapalić czerwona lampka? Na te i inne pytania dotyczące depresji będzie można uzyskać odpowiedzi w ramach RE:akcji w depresji – inicjatywy z okazji Ogólnopolskiego Dnia Walki z Depresją. Szczegółowe informacje dotyczące terminów bezpłatnych konsultacji oraz zapisów na warsztaty w ramach Ogólnopolskiej Akcji Psychoedukacyjnej RE:akcja w depresji dostępne są na stronie www.reakcjawdepresji.pl oraz na www.facebook.com/reakcjawdepresji.
