Niezakończony a opóźniony rozwój mowy

Istotne jest zatem pełne zbadanie przez terapeutę tych obszarów. Jak podaje autorka ważne jest postawienie diagnozy patologicznej wymowy, która wymaga także precyzyjnego opisania terminu norma. Powołuje się ona na Nowy Słownik Języka Polskiego (red. E. Sobol, PWN, Warszawa 2002), w którym norma jest regułą, wzorem, schematem. Jej zdaniem należałoby więc widzieć normę językową z punktu widzenia praktycznego (dla podsystemu fonetyczno – fonologicznego) jako wartość statystyczną, modalną, czyli najczęstszy sposób realizacji. 
 

W tym miejscu pozwolę sobie przywołać definicję niezakończonego i opóźnionego rozwoju mowy, autorstwa J. Cieszyńskiej: NIEZAKOŃCZONY ROZWÓJ MOWY (ściślej mówiąc, niezakończony proces nabywania podsystemu fonetyczno – fonologicznego) stwierdzamy wówczas, gdy w wymowie dziecka do piątego roku życia, notujemy substytucje głoskowe nie wykraczające poza inwentarz głosek polskich. Innymi słowy jeśli dziecko zastępuje głoskę, której nie wymawia, inną głoską, dla niego łatwiejszą do realizacji, ale z systemu głosek polskich, stwierdzamy niezakończony rozwój mowy. Najczęściej substytuowane (zastępowane) są głoski trudniejsze (później pojawiające się w rozwoju mowy dziecka) głoskami łatwiejszymi (prymarnymi). Taka sytuację obserwujemy, gdy dziecko wymawia głoskę [i̯] lub [l] w zastępstwie trudnej artykulacyjnie głoski [r]. Może jednak się zdarzyć (np. u dzieci z porażeniem mózgowym), że łatwiejsza artykulacyjnie głoska [t] zastępowana jest w wymowie przez trudniejszą [k]. Jeśli przyjmiemy jako granicę czasową wiek sześciu lat na formowanie się systemu fonetyczno – fonologicznego, to po przekroczeniu tej umownej granicy stwierdzamy już OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY: innymi słowy dziecko, które rozpoczyna naukę czytania, powinno mieć w pełni opanowany system fonetyczno – fonologiczny, aby mogło zapoznawać się z językiem pisanym. Autorka podkreśla, że zwolniony przebieg nabywania systemu językowego przez dziecko może mieć różne przyczyny, zawsze jednak jest związany z zakłóceniem jednej lub kilku funkcji psychicznych. Problemy dziecka należy zatem rozpatrywać w kategoriach zaburzeń rozwoju ogólnego.
 
Do najczęstszych przyczyn niezakończonego i opóźnionego rozwoju mowy należą:
 
– zaburzenia rozwoju fizycznego (dużej i małej motoryki);
– zwolnione tempo formowania się lateralizacji stronnej;
– skrzyżowania, rzadziej lewostronna lateralizacja;
– brak dominacji lewej półkuli dla funkcji mowy;
– zaburzenia słuchu fonemowego;
– zaburzenia spostrzegania (słuchowego i/lub wzrokowego i/lub kinestetyczno – ruchowego);
– zaburzenia procesu integracji bodźców;
– zaburzenia uwagi;
– brak stymulacji w najbliższym otoczeniu dziecka;
– nieprawidłowa sytuacja socjolingwistyczna dziecka.

Podsumowując, dziecko z niezakończonym lub opóźnionym rozwojem mowy realizuje głoski poprawnie, w jego wymowie brak jedynie niektórych, zwykle trudnych artykulacyjnie głosek. Bardzo ważna jest zatem diagnoza oraz ustalenie odpowiedniej drogi postępowania logopedycznego, która w tych dwóch wypadkach, powinna naśladować rozwój mowy dziecka [Cieszyńska 2003: 9-12].

Anna Podsiadło-Bręklewicz – logopeda, filolog polski, autorka bloga logopedycznego swiatmowy.blogspot.com
 
Bibliografia:
1/ Cieszyńska J., 2003, Metody wywoływania głosek, Kraków