Najstaranniej jak tylko potrafiłam wyjaśniłam matce, na czym polega owa wada, i co należałoby uczynić, żeby pomóc dziewczynce. Zaniepokojona kobieta zadała mi bardzo ważne pytanie: skąd wzięła się taka wada u jej dziecka (przecież w rodzinie nikt nie sepleni!) i czy z „tego” się wyrasta?
Otóż seplenienie międzyzębowe nie jest zaliczane do wad dziedziczonych genetycznie (przynajmniej literatura specjalistyczna nie podaje takich przykładów). Ten rodzaj wad ma swoje początki już pierwszym okresie życia dziecka.
Czynników predysponujących do powstania seplenienia może być wiele. Dokładny wywiad z rodzicami dziecka wyjaśnia przyczynę powstania danej wady wymowy.
Źródłem seplenienia międzyzębowego może być np.: niewłaściwe karmienie (sztuczne). Smoczek, który utrzymywany jest przez dziecko dziąsłami, a nie wargami, uniemożliwia szczelne ich domknięcie. Mniej elastyczny niż brodawka silikonowy lub gumowy smoczek naciska na cały język, po którym pokarm spływa do gardła, bez uniesienia podniebienia miękkiego. Brak połączenia obu jam – nosowej i ustnej – uniemożliwia jednoczesne wykorzystanie ich do oddychania. Zmusza to dziecko do przerwania ssania i zaczerpnięcia powietrza ustami. W ten sposób kształtuje się nieprawidłowy tor oddechowy – ustny.
Oddychanie ustami utrwala niewłaściwą pozycję języka – płaski, warg – rozchylone i podniebienia – opadnięte. Język podczas aktu połykania nie przyjmuje prawidłowej pozycji na podniebieniu, ale leży płasko na dnie jamy ustnej.
„Płaska” praca języka pociąga za sobą konsekwencje w postaci nieprawidłowej artykulacji głosek. Już około 6. m.ż. pojawiają się wzorce ruchowe dla międzyzębowegot, d, n il. Ma to swoje konsekwencje dla kształtowania się artykulacji kolejnych głosek:
- na podstawiewzorców ruchowych międzyzębowegot, d, n w mowie dziecka pojawiają się głoski międzyzębowe ś, ź, ć, dź (jeśli środek języka sprawny – artykulacja prawidłowa);
- na podstawie międzyzębowych głosekt, d powstaje nieprawidłowa artykulacja s, z, c, dz;
- na podstawie wzorców ruchowych międzyzębowej głoskil powstaje nieprawidłowa artykulacjagłosek sz, ż,cz, dż.
Częste infekcje kataralne zmieniają i utrwalają nieprawidłową pracę warg i języka. Otwarta buzia, nieprawidłowa wentylacja powietrza, osłabione mięśnie języka, brak jego pionizacji sprawiają, że język ma „doskonałe” warunki, aby wsuwać się między zęby.
Czynnikiem predysponującym do powstania seplenienia międzyzębowego są także nieprawidłowości w budowie aparatu artykulacyjnego – zbyt krótkie wędzidełko językowe i wady zgryzu (szczególnie zgryz otwarty).
Nieprawidłową wymowę – z językiem między zębami – obserwujemy już u małych dzieci. Niektórzy ludzie twierdzą jednak, że dziecko „wyrośnie” z takiej artykulacji, a nawet zapewniają, że znają osoby, które mówiły „znacznie gorzej” i „przeszło” im to z wiekiem. A ile jest w tym prawdy, możemy przekonać się, obserwując i słuchając otaczających nas – dorosłych już ludzi, którym w porę nie udzielono pomocy specjalistycznej.
Seplenienie międzyzębowenie znika samoistnie i nie wyrasta się z niego! Im później korygowane, tym trudniej uzyskać widoczne i słyszalne efekty!
Dominika Kościelniak – pedagog specjalny – neurologopeda
