Otóż lateralizacja funkcji poznawczych powstaje w ontogenezie przy współudziale czynników biologicznych i środowiskowych. Dziecko, które przychodzi na świat, jest już wyposażone w pewne mechanizmy genetyczne i hormonalne, sprzyjające kształtowaniu się określonej lateralizacji Niestety u noworodków i małych dzieci nie można doszukiwać się dominacji stronnej, nawet wtedy, kiedy zaczynają one chwytać zabawkę i wyciągać po nią dłoń. W takiej sytuacji preferencja jednej ręki zależy od tego, która z nich znajduje się bliżej pożądanego przedmiotu!
Dominacja ręki jest widoczna na wczesnym etapie rozwoju u dzieci w konsekwencji praworęcznych. Niekiedy dziecko leworęczne także wcześnie wykazuje taką dominację, ale sytuacje te są zdecydowanie rzadsze. Najczęściej w tych sytuacjach okres oburęczności znacznie się wydłuża.
Rodzice mogą obserwować dominację jednej ręki około dziewiątego miesiąca życia, kiedy to dziecko zaczyna pokazywać palcem.
Dalsza specjalizacja ręki następuje po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia. Rodzice mogą stymulować ten rozwój poprzez dostarczanie odpowiednich bodźców i zachęcanie dziecka do wykonywania ważnych rozwojowo czynności, które sprzyjają wykształceniu przewagi jednej ręki. Zachęcanie do używania narzędzi w typowych funkcjach – jedzenia czy rysowania sprawia, że dziecko coraz częściej posługuje się ręką dominującą.
Zdobywanie przez dziecko innych umiejętności, takich jak wchodzenie po schodach, ujawnia kształtowanie się przewagi jednej nogi. Wykonując krok dostawny, dziecko rozpoczyna wchodzenie nogą dominującą. Dalsze doskonalenie tej umiejętności, a także próby kopania piłki dostarczają rodzicom kolejnych dowodów preferencji prawej lub lewej nogi.
Obserwację, a także rozwój lateralizacji ułatwią rodzicom poniższe ćwiczenia, zaproponowane przez Jagodę Cieszyńską i Martę Korendo (Jagoda Cieszyńska i Marta Korendo- „Wczesna interwencja logopedyczna” Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2008).
Ćwiczenia stymulujące dominację stronną w pierwszym roku życia:
– od jedenastego/dwunastego miesiąca zachęcamy dziecko do specyficznej manipulacji z wykorzystaniem rożnych narzędzi. Pokazujemy dziecku, jak ich używać, zachęcamy do naśladowania lub wykonujemy te czynności ręka dziecka;
– od dwunastego miesiąca rozpoczynamy naukę rysowania. Kredkę kładziemy przed dzieckiem, aby samo mogło chwycić wybraną ręką, korygujemy jedynie sposób chwytu;
– układamy przed dzieckiem obrazki, zwierzęta i inne zabawki – od lewej do prawej.
Ćwiczenia stymulujące dominację stronną w drugim roku życia:
– zachęcamy dziecko do prób samodzielnego jedzenia łyżką lub karmienia misia;
– zachęcamy do powtarzania sekwencji głosek/samogłosek np.: A, O; E, U itp.
– około 24 miesiąca życia rozpoczynamy naukę łączenia kropek – początkowo powinny być trzy, ustawione w linii poziomej lub pionowej. Ważny jest tu kierunek łączenia – od lewej do prawej;
– przy próbach rysowania koła musimy pamiętać, że ruch musi być przeciwny do ruchów wskazówek zegara;
– rozpoczynamy próby liczenia z dzieckiem. Układamy rożne przedmioty i palcem wskazującym rozpoczynamy liczenie od lewej do prawej;
– organizujemy zabawy ruchowe – rzucanie i kopanie piłki, zachęcamy do wchodzenia po schodach;
– pokazujemy dziecku, jak wrzucać fasolki do butelki;
– podczas zabawy w piaskownicy pokazujemy, jak napełnić piaskiem wiaderko przy pomocy łopatki.
Ćwiczenia stymulujące dominację stronną w trzecim roku życia:
– rysowanie po śladzie i łączenie kropeczek;
– ćwiczenia labiryntów;
– nawlekanie koralików na sznurek – początkowo z dużymi otworami,
– wprowadzamy historyjki obrazkowe dwu- lub trzyelementowe, pilnując właściwego kierunku układania;
– ćwiczenia układania obrazków z dwóch lub trzech części;
Moim ulubionym ćwiczeniem z Antosiem jest wspólne wymyślanie różnych paluszkowych powitań: „przybijanie piątek” i „żółwików”, które nie tylko sprzyjają matczynym i specjalistycznym obserwacjom, ale stwarzają wiele możliwości do bliskiego kontaktu z moim dzieckiem.
Dominika Kościelniak
pedagog specjalny- logopeda
* Lateralizacja, inaczej stronność – asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała ludzkiego, która wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych. Wyraża się np. większą sprawnością ruchową prawych kończyn niż lewych, a także rejestrowaniem przez mózg większej liczby bodźców zmysłowych dochodzących z jednej strony ciała. (źródło: Wikipedia)
