Wśród dzieci ze szkół podstawowych (klasy I-VI) mających trudności w nauce szkolnej aż 70-90% stanowią dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce pisania i czytania przy jednocześnie prawidłowym poziomie umysłowym. Najczęstsze z zaburzeń to dysleksja, dysgrafia i zaburzona lateralizacja – mogą objawiać się na różne sposoby w zależności od stopnia trudności i wieku dziecka. Nie ulega wątpliwości, że wpływają negatywnie na naukę nie tylko języka polskiego i matematyki, ale również historii, geografii, techniki, muzyki i – w szczególności – języków obcych na wszystkich etapach edukacji.
Trudnościom w pisaniu i czytaniu zawsze towarzyszą lżejsze lub głębsze zaburzenia emocjonalne, obniżenie poczucia własnej wartości, niechęć do szkoły itp. Odpowiednie zajęcia terapeutyczne spowodują poprawę i mogą znacząco zmniejszyć specyficzne trudności w pisaniu i czytaniu. Ale uwaga! W sytuacji sprawdzianu lub egzaminu z powodu dużego napięcia emocjonalnego i wysokiej motywacji liczba błędów z reguły gwałtownie rośnie, niezależnie od pozytywnych efektów trwającej wiele miesięcy terapii. Zrozumienie problemu przez nauczycieli i ich odpowiednie przygotowanie ma znaczący wpływ dla procesu terapeutycznego i rozwoju emocjonalnego dzieci.
Według Bożeny Janiszewskiej – psychologa o ponad pięćdziesięcioletnim doświadczeniu w pracy z dziećmi, autorki wielu publikacji z zakresu zaburzeń rozwojowych i edukacyjnych u dzieci dla nauczycieli i terapeutów – (…) najczęściej popełniane błędy wychowawczo-dydaktyczne polegają na tym, że dzieciom każe się:
• wielokrotnie przepisywać i długo pisać po to „by wyćwiczyć rękę” u dysgrafików – bo to tak, jakby osobie z krótszą nogą polecano dużo chodzić, bo wtedy będzie chodzić dobrze;
• przepisywać po 100 razy słowa lub co dzień pisać dyktanda po to, by uniknąć błędów u dyslektyków – osoba nie widząca kolorów nie nauczy się rozpoznawać barw nawet jak będziemy jej przez rok pokazywać kolorowe karty;
• czytać godzinami, aby wyćwiczyć czytanie – narastający proces zmęczenia pogarsza wyniki a tekst jest niezrozumiały dla czytającego dyslektyka.
W szkoleniach dla pedagogów podkreśla, żeby, oceniając, skupiali się na treści merytorycznej prac uczniów, a nie na estetyce pisma.
Największą trudność sprawia nauczycielom określenie przyczyn trudności w nauce poszczególnych uczniów. Nie są specjalistami w tym zakresie, zajmują się przede wszystkim dydaktyką i wychowaniem, zwłaszcza nauczyciele języków obcych. A trudności mogą mieć różne źródła, jak: nieobecności w szkole (w domu rodzice nie potrafią pomóc), alergie (złe samopoczucie utrudnia przyswajanie materiału), infantylizm (dzieci nie mają poczucia obowiązkowości i odpowiedzialności), ADHD, zespół Aspergera, zaburzenia typu dysleksja czy dysgrafia – od nich zależy dobór metod zaradczych i szansa na pokonanie trudności dla dzieci, dlatego tak ważne jest, by nauczyciele podjęli szkolenia w tym zakresie.
Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, ucząc się języka, mają trudności m.in. w:
• pisaniu wyrazów,
• nauce słówek i zwrotów (obniżona pamięć słuchowa utrudnia naukę),
• stosowaniu innego znaczenia liter niż w języku polskim,
• czytaniu (np. w analizie i syntezie głoskowej oraz sylabowej wyrazów rozumieniu tekstu i poleceń, szczególnie w języku obcym), co powoduje szybko narastające zmęczenie.
Uczniowie o dobrym słuchu muzycznym zazwyczaj prawidłowo mówią w języku angielskim oddając melodykę języka, akcent itp., ale mają problemy z czytaniem i zapisem, dlatego należy różnicować wymagania wobec nich i stosować motywację pozytywną – podkreśla Anna Grzegory właścicielka Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Logofigle, logopeda i terapeutka dysleksji, a także członkini grupy doradczej programu English Teaching, który wspiera działania na rzecz promocji nauki języka angielskiego i jego lepszej znajomości wśród dzieci i młodzieży.
W pracy terapeutycznej wykorzystuję wiele autorskich metod i pomocy dydaktycznych, wdrażam nowoczesne technologie, a także kreatywne metody nauki, zwłaszcza gry – kontynuuje. Pani Anna prowadzi z tego zakresu szkolenia dla nauczycieli, w czasie których skupia się na przedstawieniu konkretnych narzędzi, które od ręki mogą być wykorzystane w czasie lekcji. Często jako narzędzia wykorzystuje ulubione i modne wśród dzieci gadgety, np. spinnery:
Przygotowałyśmy specjalną kartę pracy, na której zamieściłyśmy popularne symbole Bożego Narodzenia. Uczniowie kręcą spinnerem, po jego zatrzymaniu trzy ramiona wskazują obrazki, które uczeń musi poprawnie wypowiedzieć. Możemy także zaznaczyć tylko jedno ramię wtedy uczeń będzie losował tylko po jednym symbolu. Dodatkowo prosimy ucznia o odmianę rzeczowników przez przypadki, albo wskazanie słowa w liczbie mnogiej. Językowcy mogą prosić o wskazanie wylosowanego symbolu w danym języku, przy okazji utrwalając słownictwo. Taka plansza to doskonała pomoc dydaktyczna podczas zajęć logopedycznych lub rewalidacyjnych, podczas których korygujemy wady wymowy. Innym zastosowaniem świątecznego spinnera może być doskonalenie umiejętności dodawania odejmowania, mnożenia i dzielenia liczb.
Kreatywne metody nauki czy też gamifikacja (ang. gamification) dla uczniów oznaczają najczęściej naukę przez zabawę i doświadczenie – są o wiele bardziej angażujące i aktywizujące, lepiej motywują, ułatwiają zapamiętywanie, a przy okazji sprawiają przyjemność. Jedno jest pewne: są skuteczne i podnoszą efektywność zarówno nauki, jak i terapii. Mogą to być gry słowne, planszowe, ćwiczenia ruchowe (łatwiej i weselej jest zapamiętać słówka, grając w piłkę, niż siedząc w ławce), a także – również z wykorzystaniem komputera czy smartfona – quizy, zadania z kodowania, rebusy, krzyżówki, filmiki, prezentacje czy wirtualne wycieczki. Jeśli są ukierunkowane są na naukę języków obcych, umożliwiają trening wszystkich czterech sprawności jednocześnie (mówienia, czytania, pisania, słuchania).
Ekspertki:
Bożena Janiszewska – psycholog o ponad pięćdziesięcioletnim doświadczeniu w pracy z dziećmi. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego (specjalizacja: psychologia rozwojowa, wychowawcza, sądowa). Pracownik naukowy na wyższych uczelniach, pracownik poradni psychologiczno-pedagogicznych, współpracownik różnych ośrodków szkoleń dla nauczycieli, WSiP, CENSA. Współtwórca i psycholog w Przychodni Rehabilitacyjnej dla Dzieci i Młodzieży na Targówku. Współpracuje z Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności i Nidzicką Fundacją Rozwoju NIDA – szkoli nauczycieli w ramach programu English Teaching. Autorka wielu artykułów dla nauczycieli i rodziców, książek dla dzieci (m.in.: Trzy Kotki, Echo, Cyferkowo) i o dzieciach przeznaczonych dla nauczycieli i terapeutów (m.in.: Uwaga, Dojrzałość Szkolna, Jak pomóc dziecku w przedszkolu, Mam 6 lat i idę do szkoły, Jak kochać dziecko (w przedszkolu i w domu) i wiele innych. Prowadzi badania psychologiczne dzieci, diagnozuję dojrzałość szkolną (jest autorką metod badawczych w tym zakresie), nadpobudliwość psychoruchową, trudności szkolne, dysgrafię, dysleksję i inne, oraz trudności wychowawcze. Zwolenniczka stawiania dziecku granic, przeciwniczka kar. Babcia trójki wnuków.
Anna Grzegory – logopedka, terapeutka dysleksji, nauczycielka nauczania początkowego, trenerka edukacyjna. Właścicielka Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Logofigle. Nauczyciel dyplomowany z wieloletnim doświadczeniem pracy w szkołach podstawowych z oddziałami integracyjnymi. Od 2007 roku prowadzi stronę edukacyjną logofigle.pl. Założyła i administruje specjalistyczne blogi edukacyjne dla nauczycieli, rodziców i uczniów. Należy do grupy kreatywnych nauczycieli współpracujących w sieci Superbelfrzy RP oraz Superbelfrzy Mini. Nagrodzona tytułem Nauczyciela Innowacyjnego Roku 2010 oraz Lidera w Edukacji. Współpracuje z uczelniami, Ośrodkiem Rozwoju Kompetencji Edukacyjnych przy WSiP w Warszawie, Wojewódzkim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Łodzi, Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności i Nidzicką Fundacją Rozwoju NIDA w ramach programu English Teaching oraz licznymi portalami i wydawnictwami edukacyjnymi.
