Lateralizacja to termin pochodzenia łacińskiego. Słowo „lateralis”- oznacza „boczny”. Lateralizacja natomiast to czynnościowa asymetria ciała związaną z dominacją jednej półkuli mózgowej. U większości ludzi przeważa sprawność z prawej strony ciała, czyli dominacja lewej półkuli mózgowej. Ale lateralizacja to nie tylko przewaga ręki. Dominacja określonej półkuli mózgu dotyczy również oka i nogi. Dlatego też, gdy mówimy o przewadze lewej półkuli mózgowej, myślimy o wiodącej roli ręki prawej, prawego oka i prawej nogi. Taki schemat lateralizacji określamy terminem prawostronnej. To samo dotyczy dominacji prawej półkuli mózgowej, w przypadku której prym wieść będzie lewa ręka, lewe oko i lewa noga (lateralizacja lewostronna). Wyżej wymienione schematy to tak zwana lateralizacja jednorodna. Istnieje jednak lateralizacja niejednorodna, a w jej ramach wyróżniamy lateralizację skrzyżowaną i nieustaloną. Model lateralizacji skrzyżowanej występuje wtedy, gdy przewaga czynnościowa narządów ruchu nie leży po jednej, tej samej stronie ciała, ale po jego obydwu stronach. Dlatego też możemy spotkać się z dzieckiem, które jest praworęczne, lewooczne i prawonożne lub leworęczne, prawooczne, lewonożne. W obu przypadkach mamy do czynienia z lateralizacją ustaloną. Stronność nieustalona to taka, w której brak jest przewagi narządów ruchu i zmysłu lub brak przewagi jednego z narządów. W tym wypadku spotykamy się z dziećmi obuocznymi, oburęcznymi lub obunożnymi. Taki stan powstaje na skutek niewykształcenia się dominacji jednej z półkul mózgowych dla pary narządów, co jest wynikiem niedojrzałości centralnego układu nerwowego lub opóźnionego rozwoju lateralizacji. Wcześniej wspomniane trudności szkolne występują najczęściej w trzech grupach dzieci: • U dzieci lewoocznych z lateralizacją skrzyżowaną lub lewostronną • U dzieci z lateralizacją osłabioną (oburęcznych względnie obustronnych) Liczba dzieci z trudnościami szkolnym spowodowanymi zaburzeniami lateralizacji jest stosunkowo duża, dlatego tak ważna staje się kwestia prawidłowego rozwoju stronności u dzieci i wpływu, jaki na nią mamy.
Marta Bogdanowicz dokonała periodyzacji procesu kształtowania się lateralizacji i podzieliła go na cztery etapy: • Etap pierwszy przypada na wiek niemowlęcy i poniemowlęcy. Widocznym efektem tego okresu jest preferencja do jednej z rąk dziecka. • Etap drugi przypada na wiek przedszkolny, a dokładnie na 4. rok życia. Zauważalne rezultaty to dominacja jednej z rąk i dominacja chwiejna w zakresie percepcji słuchowej i wzrokowej. • Etap trzeci ma miejsce w młodszym wieku szkolnym. W momencie w którym dziecko trafia do szkoły, powinno mieć już ustaloną dominację ręki oraz dominację nad percepcją słuchową i wzrokową. • Etap czwarty to zakończenie procesu lateralizacji. Dziecko do 12. roku życia powinno mieć ustaloną lateralizację dotyczącą ręki, nogi i oka.
Nasza rola, jako rodziców, w rozwoju tego procesu to przede wszystkim nie szkodzić. Mam tu na myśli fakt przestawiania dziecka leworęcznego na rękę prawą, przekładanie na siłę zabawki z ręki lewej do prawej. Dziecko od niemowlaka intuicyjnie wybiera tę rękę, która w jego mniemaniu jest silniejsza, którą łatwiej jest mu się posługiwać. Główne zadanie to wspierać i obserwować, aby pomóc w trudnych rozwojowo momentach.
Agnieszka Ostrowska – nauczyciel wychowania przedszkolnego #Agnieszka Ostrowska #lateralizacja #leworęczność
