W poniedziałek 31 maja wszystkie dzieci idą do szkoły i do końca roku szkolnego będą się uczyć stacjonarnie. W szczególnie trudnej sytuacji są uczniowie klas 4-8, którzy wracają po ponad rocznej, przymusowej nauce zdalnej i ograniczonym kontakcie z rówieśnikami. Badania* mówią, że są w złej kondycji psychicznej, a część z nich wcale nie chce wracać do szkoły. Jak pomóc im odzyskać równowagę psychiczną? Oto 15 porad dla młodzieży, rodziców i nauczycieli, opracowanych przez ekspertów ds. relacji i rozwoju emocjonalno-psychicznego.
Rok izolacji społecznej spowodował, że prawie 100% uczniów ma problemy ze snem, blisko 80% z odżywianiem, 70% ma wahania nastroju, a ok. 40% problemy z koncentracją. U 10% zaobserwowano symptomy depresyjne, a u 18% zaburzenia psychosomatyczne (bóle głowy, brzucha, brak energii i zdenerwowanie). 70% mówi o pogorszeniu relacji z rówieśnikami*. Dlatego eksperci z dziedziny psychologii i pedagogiki opracowali specjalne poradniki dla dzieci, rodziców i nauczycieli, które ułatwią funkcjonowanie w szkole po pandemii. Jednym ze specjalistów jest Joanna Węglarz, psycholog, pomysłodawczyni i organizatorka ogólnopolskiej kampanii społecznej „SZKOŁA-OD-NOWA”, której celem jest pomoc w naprawie relacji społecznych i powrocie do zdrowia psychicznego.
– My dorośli – i rodzice i nauczyciele – musimy zrobić wszystko, aby pomóc dzieciom w readaptacji w szkole. Pamiętajmy, że rok izolacji społecznej w ich życiu to dużo i powrót do dawnego funkcjonowania w grupie może być stresujący. Pandemia spowodowała, że kontakty społeczne się rozluźniły, niektórzy potracili przyjaciół i są samotni, a inni przez jakiś czas mogą mieć trudności w relacjach z rówieśnikami. Na szczęście czasem proste sposoby potrafią dziecku pomóc poradzić sobie z trudnymi emocjonalnie sytuacjami. Bardzo ważne jest, by nie lekceważyć jego problemów i być prawdziwym wsparciem. Nawet zwykła rozmowa potrafi znacznie zredukować poziom lęku. Warto zapoznać się z poradami dla dzieci, rodziców i nauczycieli, opracowanymi przez ekspertów ds. zdrowia psychicznego, specjalnie na potrzeby kampanii społecznej, by wiedzieć, jak im i sobie pomóc – mówi Joanna Węglarz, psycholog i pomysłodawca kampanii SZKOŁA-OD-NOWA.
PORADY DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
1. Nie obwiniaj się za to, że możesz mieć trudności w powrocie do szkoły. Bądź przygotowany na to, że może nie przebiegać tak, jak sobie wyobraziłeś. Rok w życiu każdego to długo, mogło zajść wiele zmian u twoich kolegów, nauczycieli i będziesz potrzebował czasu, aby się do nich przyzwyczaić.
2. Jeśli czujesz złość, smutek albo rozczarowanie pamiętaj, że to są emocje, które towarzyszą każdemu – masz do nich prawo. Dzięki nim możesz się zorientować, co jest dla ciebie dobre, a czego się boisz.
3. Powiedz zaufanemu dorosłemu o swoich niepokojach i wątpliwościach związanych z powrotem do szkoły. Rodzice i nauczyciele są po to, aby cię rozumieć i pomóc.
4. Zaplanuj swój dzień i staraj się zrealizować plan. Jeśli się uda, da ci to poczucie kontroli, spełnienia i zwycięstwa. Być może będziesz potrzebował kilku prób, zanim osiągniesz sukces.
5. Staraj się zrozumieć i tolerować innych. Część koleżanek i kolegów może mieć trudności w powrocie do szkoły, być może zmienili się podczas pandemii i nauczania zdalnego. Każdy ma prawo być sobą i być pozytywnie przyjęty w grupie. Ty także masz prawo oczekiwać akceptacji i zrozumienia od innych.
PORADY DLA RODZICÓW
1. Rozmawiaj ze swoimi dziećmi o niepokojach i wątpliwościach związanych z powrotem do szkoły. Staraj się rozmawiać na trzech płaszczyznach: fakty (kiedy i jak wrócimy do szkoły), myśli (czy to dobra decyzja? – plusy i minusy), uczucia (co czujesz, kiedy myślisz o powrocie). Słuchaj i okazuj zrozumienie, nawet jeśli tobie problemy dziecka wydają się błahe. Akceptuj trudne myśli i emocje, zapewnij o wsparciu, bądź otwarty i zapytaj swoje dziecko, jak możesz pomóc. Pokaż sposoby radzenia sobie z lękiem.
2. Szukaj balansu między stanowczością a wyrozumiałością. Jeżeli dziecko ma problemy z wyjściem z domu do szkoły pamiętaj, że ono nie robi tego, żeby cię celowo zdenerwować. Staraj się pomóc dziecku nie koncentrować się na negatywach. Pokazuj także pozytywy powrotu do szkoły. Stwórz razem z dzieckiem listę przyjemności, jakie mogą je spotkać w szkole. W uzgodnieniu ze szkołą zgódź się na hybrydową formę nauki, jeśli to pomoże w powrocie.
3. Pamiętaj o zasobach (zaletach, zdolnościach, osiągnięciach) swojego dziecka – podkreślaj je i ich rolę w powrocie do szkoły. Porozmawiaj o tym, czego nauczyliście się o sobie w czasie pandemii. Zróbcie listę pozytywnych rzeczy, które dalej można rozwijać. Doceniaj małe kroki, chwal za pokonywanie trudności. Daj dziecku czas na przystosowanie się do powrotu do szkoły, nie popędzaj.
4. Zgłoś się do specjalisty (np. psycholog, psychoterapeuta, pedagog, interwent kryzysowy), jeśli silne objawy kryzysu u dziecka utrzymują się ponad miesiąc. Specjalista nie będzie oceniał twoich umiejętności rodzicielskich, chociaż może zasugerować jakąś zmianę. Zaniepokoić powinny cię w szczególności: niski nastrój, brak odczuwania radości, utrata pasji i zainteresowań, silna drażliwość, mocne wahania nastroju, zaburzenia snu i apetytu, paniczne unikanie tematu powrotu do szkoły.
5. Dbaj o siebie i buduj atmosferę wsparcia razem z nauczycielami (im też jest ciężko). Grasz z nauczycielami do jednej bramki, a nie w przeciwnych drużynach. Dzieci potrzebują wypoczętych, szczęśliwych, realizujących się także poza rodzicielstwem mam i ojców. Swoją postawą wobec nauczycieli i powrotu do szkoły modelujesz zachowanie dziecka
PORADY DLA NAUCZYCIELI
1. Przygotuj się na różnorodność. Każda osoba inaczej reaguje na sytuacje kryzysowe i ma do tego prawo. Część uczniów będzie zadowolona z powrotu do szkoły, a niektórzy uznają to za sytuację trudną (wyrwanie ze strefy komfortu). W czasie izolacji, u niektórych z uczniów nasilił się lęk przed kontaktem z innymi. Potraktuj każdego ucznia indywidualnie i nie porównuj dzieci między sobą.
2. Akceptuj kryzysy i staraj się dla każdego dziecka znaleźć adekwatne metody redukcji napięcia. Weź pod uwagę, że powrót do szkoły może się wiązać z psychicznymi trudnościami – nie bagatelizuj ich. Nie mów ,,Nic się nie dzieje” ,,nie bądź mięczak”. Lepiej nazwij to, co obserwujesz i wspieraj: ,,widzę, że źle się czujesz” , ,,powrót do szkoły może być trudny – rozumiem to”. Daj uczniowi czas na readaptację
3. Zacznij od reintegracji grupy. Podczas pandemii zmienić się mogła struktura społeczna twojej klasy. Powrót do szkoły nie oznacza, że będzie identycznie jak wcześniej. Na realizację podstawy programowej, rozliczenia pracy online i zadawanie prac domowych będzie czas później. Porozmawiaj o tym, czego o sobie nauczyli się uczniowie w czasie pandemii. Zrób z uczniami listę pozytywnych rzeczy, które można rozwijać.
4. Treści merytoryczne wprowadzaj powoli. Uwzględnij jak najwięcej zabaw dydaktycznych i technik relaksacji (także uczniów starszych). Stawiaj wymagania (adekwatne, indywidualnie), ale rób to elastycznie – jeśli sytuacja tego wymaga, zwolnij ucznia (chwilowo) z odpowiedzi, zamieniaj odpowiedzi pisemne na ustne i odwrotnie, zamiast stopni wstawiaj oceny opisowe (także w starszych klasach i szkołach ponadpodstawowych). Pamiętaj, że uczniowie wiedzą o czekających ich egzaminach i codzienne przypominanie im o tym, nie pomaga w redukcji stresu. Zgódź się na hybrydową formę lekcji (uczeń tymczasowo bierze udział w lekcjach w domu), jeśli to pomoże mu w powrocie.
5. Zadbaj też o siebie. Dorosłym również jest trudno. Fakt, że jesteś nauczycielem nie oznacza, że musisz być supermanem. Wspieraj rodziców – na przykład przed powrotem do szkoły zorganizuj spotkanie (online albo przy kawie w szkole) na temat zmian jakie zaszły w dzieciach i dorosłych oraz ich samopoczuciu.
Porady zostały opracowane przez dr. hab. prof. UAM Beatę Jachimczak, pedagoga wczesnoszkolnego i pedagoga specjalnego oraz Tomasza Bilickiego, interwenta kryzysowego i psychoterapeutę.
Więcej informacji: https://szkola-od-nowa.pl/
*Badanie realizowane w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych w Polsce, w okresie od 12 maja do 12 czerwca 2020 r, w trzech grupach składających się z uczniów, nauczycieli i rodziców (łącznie ok. 3000 osób) oraz badanie pod patronatem Rzecznika Praw Dziecka przeprowadzone metodą CAWI na panelu internetowym w dniach 25-28 grudnia 2020 roku na reprezentatywnej grupie ponad 2000 uczniów wieku 15-18 lat oraz rodziców posiadających dzieci w tym wieku. ——————————————————————————————————————————–
Joanna Węglarz – psycholog, specjalista psychologii klinicznej, wykładowca akademicki, trener i terapeuta EMDR, posiada ponad 17 lat doświadczenia w pracy z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi. Ukończyła studia podyplomowe na kierunkach: „Psychologia kliniczna” na AMG w Gdańsku, „Diagnoza i rehabilitacja neuropsychologiczna” na UMCS w Lublinie oraz „Organizacja i zarządzanie oświatą” na Uczelni Lingwistyczo-Technicznej w Świeciu. Stale rozwija swoje kompetencje poprzez udział w licznych szkoleniach, kursach i konferencjach takich jak m.in.: „Kurs podstaw psychoterapii – Elementarz psychoterapeuty”, „Dysleksja Rozwojowa”, „Elementarz psychoterapeuty”, „Podstawy wiedzy o neurorozwoju” „Diagnostyka FASD” , „Diagnoza neuropsychologiczna dzieci,” „Więź jako czynnik chroniący rozwój”, „Integracja odruchów dynamicznych i proksymalnych”, „Terapia Taktylna”, „ESDM stopień 1”, EMDR – 1 i 2 stopień, „Kurs Terapii Skoncentrowanej na rozwiązaniach stopień 1”. Jest także autorką wielu programów szkoleniowych oraz współautorką 3 książek „Mruczący Kotek. Zajęcia relaksacyjne dla przedszkolaków”, „Wspólna przygoda. Zestaw do prowadzenia umiejętności społecznych” oraz „Trening Umiejętności Społecznych dzieci i młodzieży Przewodnik dla terapeutów”.